Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi begbo’tayev

Real vaqt protokoli (RTP)

VoIP ilovasining jo‘natuvchi qismi audio qismlarini transport pog‘onasiga jo‘natishdan oldin ularga sarlavha maydonini qo‘shishini bildik. Bu sarlavha qismlari o‘zida tartib raqami va vaqtni bildiruvchi belgini mujassam etadi. Ko‘p multimediya tarmoq ilovalari tartib raqami va vaqtni bildiruvchi belgini ishlata boshlagandan so‘ng o‘zida audio/video ma’lumotlari tartib raqami va vaqtni bildiruvchi belgini mujassam etgan maydonni o‘z ichiga oluvchi standartlashtirilgan paketlarga ega bo‘lish juda qulay huddi boshqa foydali imkoniyatli maudonlar kabi. RTP standart sifatida RFC 3550 da aniqlangan. RTP ovoz uchun PCM, ACC va MP3 va video uchun MPEG va H.263 kabi odatiy formatdagi ma’lumotlarni jo‘nata oladi. Shu bilan birga u patentlangan ovoz va video formatlarini jo‘nata oladi. Hozirgi kunda RTP ko‘p mahsulotlarda qo‘llanishi keng tarqalgan va namunalari o‘rganilmoqda. Shu bilan birga SIP kabi boshqa muhim real-vaqt protokollari uchun qo‘shimcha hisoblanadi.

Bu bo‘limda biz RTP bilan tanishtiramiz. Shuningdek biz shu fan bo‘yicha qimmatli ma’lumotlarni taqdim etuvchi Henning Schulzrinne ning RTP saytiga tashrif buyurishingizni ham qo‘llab quvvatlaymiz. Shu bilan birga RTP dan foydalanadigan VoIP ilovalari dokumentlari sayti RAT ga ham kirishingiz mummkin.
RTP odatda UDP ning ustki qismida ishlaydi. Jo‘natuvchi qism media bo‘lagini RTP paketi ichiga soladi, keyin paketni UDP segmentga joylshtiradi , keyin segmentni IPga uzatadi.Qabul qiluvchi qism RTP
paketni UDP segmentdan ajratib oladi, keyin media bo‘lagini RTP paketidan ajratib oladi, media bo‘lagini media plaerga dekoderlash va ovozni o‘qishga jo‘natadi.
RTP ni, ovozni jo‘natish misolida ko‘rib chiqamiz. Ovoz chiqaruvchi manba 64Kb/s lik IKM(Impuls kodli modulyatsiya) – kodlovchi deb tasavvur qilamiz (kavantlash va raqamliga o‘tkazishning namunasi). Ilova 20 msek va 160 bayt hajmda kodlangan bo‘lakli ma’lumotlarni qabul qiladi deb faraz qilamiz. Jo‘natuvchi qism har bir audio bo‘lagidan oldin audioni kodlash tipni o‘zida mujassam etgan RTP sarlavhasini qo‘shib jo‘natadi, tartib raqami va vaqt belgisi. RTP sarlavhasi odatda 12 bayt bo‘ladi. RTP pkaet keyin UDP interfeys uyasiga jo‘natiladi. Qabul qilish qismida ilova RTP paketni inetrfeys uyasidan qabul qiladi. Ilova RTP paketdan ovoz bo‘lagini ajratib olib RTP paket sarlavha maydoni ozov bo‘lagini dekoderlash va ovozni o‘qish uchun ishlatadi. Foydali qo‘shimcha yuklamalar tuzilmasi – ketma-ketlik yoki vaqt belgisi o‘rniga ilova RTP ni yaxlitligicha o‘z ichiga olganda ilovani boshqa tarmoq multimedia ilovalari bilan birgalikda ishlatish osonroq bo‘lardi. Mislo uchun 2ta har hil kompaniyalar VoIP dasturini rivojlantirdi va u ikkalovi ham o‘zlarining mahsulotlarini RTP bilan ishlaydigan qilishdi. VoIP mahsulotining birni ishlatayotgan foydalanuvchi ikkinchi VoIP mahsulotini ishlatayotgan foydalanuvchi bilan aloqa qila olishiga umid qilsa bo‘ladi. Quyidagi mavzuda biz Internet telefoniyasi uchun muhim bo‘lgan RTPning tez-tez SIP bilan birga bog‘langan holda ishlashini ko‘rib chiqamiz. Shuni takidlash kerakki RTP ma’lumotni vaqtida yetkazishi yoki boshqa sifatli hizmat (QoS) ko‘rsatish uchun hech qanday mexanizmni ta’minlamaydi. U hattoki paketlarni yetib borishiga ham kafolat bermaydi yoki paketlarni tartibsiz borishini ham oldini olmaydi. Aslida, RTP paketlashni faqatgina sistemaning ohirida ko‘rish mumkin. Marshrutizatorlar RTP paketni olib ketayotgan IP dataramma va RTP paketini olib ketmayotgan IP datagrammalarning farqiga bormaydi. RTP har bir manba (misol uchun kamera yoki mikrofon) uchun o‘zining mustaqil RTP paketlar oqimini belgilash imkonini beradi. Misol uchun ikki ishtirokchi orasida video konferensiya, 4ta RTP oqimi ishlatilishi mumkin – 2 tasi audioni jo‘natish uchun (har bir yo‘nalishga bittadan) va yana 2ta oqim videoni jo‘natish uchun (yana har bir yo‘nalishga bittadan). Ammo keng tarqalgan kodlovchi texnikalar shu bilan birga MPEG 1 and MPEG 2 kodlash jarayonida video va audioni bitta oqimda jo‘natadi. Video va audio kodlovchi qurilma tomonidan bitta oqimda
jo‘natilganda har bir yo‘nalish uchun faqatgina 1ta RTP oqimi hosil bo‘ladi.
RTP paketlari bir tomonlama jo‘natma ilovalari uchun limitga ega emas. Ular bittadan ko‘pchilikka va ko‘pchilikdan ko‘pchilikka guruhli o‘tkazilishi mumkin. Ko‘pchilikdan- ko‘pchilikga guruhli o‘tkazish seansida jo‘natuvchilar va manbalar RTP oqimlarini guruhli jo‘natishdan foydalanishadi. Video konfrensiya ilovasidagi guruhli jo‘natuvchilardan keladigan bir-biriga bog‘liq bo‘lgan video va audio RTP guruhli oqimlari RTP majmuasiga kiradi.

9.