O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

---

1 
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI 

Qo`lyozma huquqida
UDK 
Muqimova Gulnora Rashidovna 
 
HOZIRGI O`ZBEK ADABIY TILIDA SIFATLARNING SEMANTIK- 
FUNKTSIONAL XUSUSIYATLARI
mavzusidagi 5A120102-Lingvistika (o`zbek tilshunosligi) magistr 
akademik darajasini olish uchun yozilgan 
DISSERTASIYA 
 
 
 
 
Ilmiy rahbar:
filologiya fanlari nomzodi,
dotsent T. Asadov
 
 

---

2 
 
 

 
MAGISTRLIK DISSERTATSIYASIGA ANNOTATSIYA 
Sifat o`zbek tilida o`zining leksik-grammatik xususiyatlariga ko`ra 
mustaqil so`z turkumi sifatida ajratilgan. Sifat leksemalarni yoritishda
semantik-uslubiy xususiyatlar oqsamoqda. Bu kabi holatlar mavzuning 
dolzarbligini belgilaydi. 
MDning maqsadi sifatning ma’no jihatidan turlarini semantik-funksional 
xususiyatlarini ochish. Vazifalari:
– sifat so`z turkumi va uning lingvistik tabiatiga munosabat bildirish; 
– sifat leksemalarining ma’no ko`chish sabablarini o`rganish; 
– konversiya hodisasini sharhlash; 
– sifatlarning semantik-funksional xususiyatlarini ochish
MDning obyekti sifatida o`zbek adiblari asarlari, “O`zbek tilining izohli 
lug`ati”, “O`zbek tilining etimologik lug`ati” dan foydalanildi. 
Tadqiqotning predmeti. Hozirgi o`zbek tilida sifatlarning semantik-
funksional xususiyatlaridir. 
Metodologik asosida dialektik, tavsifiy, qiyosiy-tarixiy tahlil usullaridan
foydalanildi. 
Ishning yangiligi: 
– o`zbek tilida sifat so`z turkumi va uning lingvistik tabiatiga munosabat 
bildirildi; 
– sifat leksemalarining ma’no ko`chish sabablari o`rganildi; 
– sifatda kuzatiladigan konversiya hodisasi yoritildi; 
Amaliy ahamiyati va tatbiqi: ish nazariy jihatdan sifatlarga xos semantik 
xususiyatlarni yanada chuqur anglashga asos yaratadi. Amaliy jihatdan esa turli 

---

3 
o`quv qo`llanmalar, lug`atlar tuzishda, ma’lum bir narsaga xos rangni 
bildiruvchi sifatlar, sifat asosida shakllangan o`zbekcha kishi ismlariga oid 
monografiyalar yaratish uchun xizmat qiladi. Mavzu yuzasidan “Filologiya
masalalari” (2013, 2014 yillar)da, magistrlar to`plamlarida maqolalar nashr 
qilindi, BuxDU professor-o`qituvchilarining 2013-yilda o`tkazilgan an’anaviy-
ilmiy anjumanida ma`ruza qilindi.
Ish kirish (Ishning umumiy tavsifi), uch bob, xulosa va foydalanilgan 
adabiyotlar ro`yxatidan iborat bo`lib, 83 sahifani tashkil etadi. 
Ilmiy rahbar T. Asadov 
Magistratura talabasi G.Muqimova