O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat Pedagogika instituti Jismoniy madaniyat fakulteti

JISMONIY MАDАNIYAT DАQIQАLАRI
Jismoniy mаdаniyat  dаqiqаlаr (qisqа muddаtli jismoniy mаshqlаr) o’rtа, kаttа vа tаyyorlov gruppаlаridа mаshg’ulotlаr o’rtаsidаgi tаnаffusdа, shuningdеk dаrе jаrаyonining o’zidа (rаsm chizish, nаrsа yasаsh, onа tili vа boshqаlаrdа) o’tkаzilаdi. Jismoniy mаdаniyat dаqiqаlаrining аhаmiyati bolа fаoliyati vа holаtini hаrаkаt аktivligi orqаli аlmаshtirishdаn iborаt bo’lib, u chаrchoqni yozаdi, bolаning emotsionаl ijobiy holаtini tiklаydi.
Аgаr bolа mаshg’ulot jаrаyonidа nisbаtаn hаrаkаtsiz turib qolsа, stаtik holаt oqibаtidа muskullаrning nеrv sistеmаsi tаhsir qiluvchi, orgаnizmdаgi funksionаl jаrаyonlаrni susаytiruvchi turib qolish hodisаsi yuz bеrаdi, bulаrning hаmmаsi toliqishni kеltirib chiqаrаdi. Bolа bеtoqаt bo’lа boshlаydi, holаtini o’zgаrtirishgа intilаdi, gohidа qаd-qomаtni tiklаsh uchun noqulаy holаtdа turib qolаdi.
Toliqish ,bir xil ish, shuningdеk mаshg’ulot dozirovkаsining buzilishi tufаyli kuchаyadi, bu bolаlаrning e’tiborini susаytirаdi. Bu bosh miya po’stlog’idа rivojlаnаdigаn tormozlаnish vа shu bilаn bog’liq rеflеktorli rеаktsiyalаr tеzligi, bolаning o’quv mаtеriаlini o’zlаshtirish qobiliyatining susаyishi bilаn izohlаnаdi. U chаlg’iy boshlаydi, diqqаt аktivligi, idroki susаyadi. Bu bеlgilаrning bаrchаsi fаoliyatni o’zgаrtirish zаrurligini ko’rsаtаdi.


Amaliy kasbiy mashqlar gimnastikasi
Reja:
1. Mashqlarning xarakteristikasi.
2. Mashqlarning tasnifi (klassifikatsiyasi).
3. Umumrivojlantiruvchi mashqlar tug’ri
4. Qomatni shakllantirish vositasi sifatida.
5. Xarakat funktsiyasini rivojlantirishda umumrivojlantiruvchi mashqlarning tutgan o’rni.
6.Xulosa
7.Adabiyotlar ro’yxati

Umumrivojlantiruvchi mashqlar deb, turli tezlik va kulamda maksimal va urtacha muskul zur berishi orkali tananing aloshida kismlari bilan bajariladigan xarakatlar yoki ularning birikmalariga aytiladi. ulardan maksad-jismoniy sifatlarni rivojlantirish, kaddi-komatni tugri shakllantirish, shug’ullanuvchilarni murakkabrok xarakat malakalarini egallashga tayyorlashdir.

Umumrivojlantiruvchi mashklar predmetsiz va predmetlar (ganellar, tuldirma tuplar, shtangalar, rezina amortizatorlar, tayoklar va boshkalar) bilan xar xil gimnastika asboblarida va shuningdek, bir-biriga uzaro yordam kursatish orkali bajarilishi mumkin.
Umumrivojlantiruvchi mashklar uz strukturasiga kura oddiy bulib, u barcha yoshdagi bolalar va turli yoshdagi kishilar shugullanishlari mumkin. ularni urgatish juda oddiydir: mashkni uzlashtirib olish uchun, uni shugullanuvchi bir necha marta takrorlashning uzi kifoya. mashklarni urgatish jarayonida esa muskullarning kiskarish imkoniyati tuligicha jalb kilinmaydi. demak, kandaydir jismoniy sifatni rivojlantirish uchun u yoki bu mashkdan foydalanishdan oldin bu mashkni yaxshilab urganib olish zarur.
Umumrivojlantiruvchi mashklarni bajarayotganda jismoniy nagruzkani boshkarish oson.
Nagruzka mashklar tanlashiga va bir mashgulotda ularning kancha bulishiga boglik. bir xil mashklar (muskul zur berishi darajasiga va ishda katnashadigan muskul gruppalarining soniga kura osonrok), boshkalari murakkabrok buladi.
Nagruzka mashk bajarilganda muskul zur berishi darajasiga kura uzgaradi. muskul zur berish darajasini kuyidagi usullar: (ayni bir mashkning davom etishini) takrorlanish soniga kupaytirish, mashklarni bajarish tezligini uzgartirish, ogirlik (narsa) ni oshirish yoki uzaro karshilik darajasini kupaytirish dastlabki xolatni yoki usulini boshkacharok kilish orkali uzgartirish mumkin.
Klassifikatsiyaga anatomik belgi asos kilib olingan. mashklar kishining ayrim tana kismlariga ta’sir kursatishiga karab bulinadi:

9. 
   kul muskuli va elka kamari uchun mashklar.
   
10. 
    gavda va buyin muskuli uchun mashklar.
    
11. 
    oyok muskuli uchun mashklar.
    
12. 
    butun tana muskullari uchun mashklar.
    

Xamma mashklar uz navbatida metodik yunalishiga kura
kuchni, kayishkoklikni, yakka xarakat tezligini, ayrim muskul gruppalarini taranglatish va bushashtirish kobiliyatini tarbiyalovchi mashklarga bulinadi. turtinchi gruppa mashklariga esa komatni tugri rivojlantiruvchi va nafas olish mashklari kiradi.

5. 
   kulni oldinga, yukoriga va yon tomonlarga
   

navbatma-navbat va birin ketish kutarish; shu mashkning uzini gantellar, tayoklar tuldirma tuplar, toshlar, shtangalar bilan bajarish; shu mashklar yoki blok konstruktsiyali maxsus asbobda osilgan ogirlik karshiligini engish bilan bajarish.

6. 
   kullarni bukish va yozish:
   

a) tik turganda, utirganda va yotgan xolatlarda kullarni tez va sekin bukish va yozish;
b) gantellar, tuldirma tuplar, toshlar, shtangalar bilan kullarni bukish va yozish; shu mashkning uzini sherikning karshiligini; rezina aramizatori, blok konstruktsiyali asbobdagi ogirlikning karshiligini engib bajarish;
v) yotib tayanish va tayanish; yotib osilish va osilish xolatlarida kullarni bukish va yozish;
g) kullarning uzi bilan tirmashib chikish, kuch bilan kutarilishi.
3. kullar bilan aylanma xarakatlar kilish:
a) old yoki yon tekislikda (birin-ketin, birgalikda, navbatma-navbat);
b) ganterlar, chukmorlar, toshlar yoki amarizatorlar bilan.
4. tugri kullar bilan siltanish va keskin siltanish xarakatlari bir kul oldinga, ikkinchisi orkaga; shuning uzini gantellar bilan; shuning uzi, lekin ikkala kul bilan orkaga va yukoriga; kullar kukrak oldida bulgan xolatda (bukilgan kullar bilan) orkaga keskin siltanish xarakatlar; kullar yukorida va yon tomonda, bir kul yukorida, ikkinchisi pastda turgan xolatda keskin siltanish xarakatlari.
5. muvozanat saklab bajariladigan mashklar:
a) kullarni gantellar, tuldirma tuplar, toshlar bilan amortizator yoki blok konstruktsiyali asbobdagi ogirlik karshiligini engib yon tomonda, oldinda, orkada 10-20 sek. davomida saklab turish;
b) 10-20 sek. davomida yotib osilish va 30, 60, 90 va 150⁰ bukilgan kullarda osilib turish;
v) 10-20 sek davomida tayanib yotish va 30, 60, 90 150⁰ bukilgan kullarda tayanib turish.
6. kul muskuli va elka kamari uchun bushashtiruvchi mashklar:
a) muskullarni bushashtirib turib, kularni erkin siltash;
b) kullar yukoridagi (muskullar zur berib turgan) xolatidan barmok, bilak va butun kul muskullarini navbatma-navbat, bushashtirib kullarni pastga tushirish;
v) dastlab kul muskullari va elka kamarini taranglashtirib olgach, oldinga engashib muskullarni bushashtirish.

4. 
   bosh va gavdani (komatni bukib va tugri tutib) orkaga, yon tomonga engashtirish. engashtirish tik turgan xolatdan boshlab; kullarni yukorida, yon tomonda, bosh orkasida tutib, oyoklarni kerib tik turish, polda va gimnastika skameykasida utirib, shuning uzi, lekin gimnastika tayokchasi, gantellar, tuldirma tuplar bilan, shtangani elkaga kuyib, sherikning va amoratizatorning karshiligini engib ijro etiladi.