O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

 
Jami 
100 
8160,0 
Ko`rinib turibdiki, ushbu keltirilgan guruhlash ma`lumotlari etarli 
darajada yaqqol emas va umumiy qonuniyatni ifodalab berolmaydi. Bu erda 
faqat to`plam tuzilishini payqay olishimiz mumkin, xolos.
Tovar oborotining umumiy hajmi va bitta do`konga to`g’ri kelgan tovar 
oborot hajmi o`rtasidagi bog’lanish darajasini aniqlash maqsadida yuqoridagi 
o`nta guruhni 5 ta guruhga ajratib tegishli ko`rsatkichlarni hisoblaymiz (2-
jadval). 
2-jadval
Oraliqni yiriklashtirish usuli yordamida ikkilamchi guruhlash tartibi 
№ 
IV chorakda tovar 
oborot hajmi bo`yicha 
do`konlar guruhi (ming 
so`m) 
Do`konlar 
soni 
IV chorakda 
tovar oborot 
hajmi
(ming so`m) 
1 ta do`konga 
to`g’ri kelgan 
o`rtacha tovar 
oborot (ming so`m) 
1 
2 
3 
4 
5 – 4:3 
1. 
10 ming so`mgacha 
15 
93,0 
6,2 
2. 
10-20 
21 
312,0 
14,8 
3. 
20-50 
12 
446,0 
37,2 
4. 
50-100 
18 
1165,0 
64,7 
5. 
100-200 
22 
2400,0 
109,1 
6. 
200 va undan yuqori 
12 
3744,0 
312,0 
 
Jami 
100 
8160,0 
81,6 
Ushbu usulda yangi guruhlar soni boshlang’ich guruhlarning tegishli 
oraliqlarini qo`yilgan maqsadga muvofiq yiriklashtirish yo`li bilan aniqlanadi. 
Masalan, shartga binoan ikkinchi guruhga 10 ming so`mdan 20 ming so`mgacha 
tovar oborot hajmiga ega bo`lgan 2 va 3-guruhdagi do`konlar kiradi (8+13). 
Xuddi shu tariqa ular bo`yicha tovar oborotning umumiy hajmi aniqlanadi 
(112+200). Natijada guruhlash ixcham va yaqqol ko`rinishni oladi. Umumiy 
qonuniyat esa ko`zga tashlanadi: tovar oborot hajmi oshib borgan sari 1 ta 
do`konga to`g’ri keladigan tovar oborot hajmi ham muttasil o`sib borish 
yo`nalishiga ega (5-ustunga qarang).
Oraliqlar nisbatiga asoslanib, ikkilamchi guruhlash tartibini yuqoridagi 
misol ma`lumotlarida ko`rib chiqamiz. O`nta guruh o`rniga yirikroq guruhlar 
tashkil qilish maqsadida ularni beshta guruhga bo`lamiz (3-jadval). 
Birinchi guruh (40 ming so`mgacha) tovar oborot hajmiga ega bo`lgan 
do`konlarga boshlang’ich guruhlashning 1, 2, 3, 4-guruhlardagi do`konlar soni 
(15+8+13+3) va 5-guruhning esa faqat bir qismi kiradi. Birinchi oraliq 40 sonini 
tashkil qilishi uchun beshinchi guruhdan 10 sonini ajratib olish kerak. Bu 

---

30 
guruhning oraliq kattaligi 20 (50-30). Demak, 10 soni oraliqning 1/2 qismini 
(10/20) tashkil qilar ekan. SHu nisbat asosida beshinchi guruhdan do`konlar 
sonini aniqlab olamiz: