O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya (turlar bo‘yicha) yo‘nalishi

1.7 Sezgilarda organning tuzilishi
Qisqichbaqasimonlarning hid va teginish organlari yaxshi rivojlangan. Ular antennalar va oyoq-qo'llarda joylashgan sezgir tuklar bilan ifodalanadi. Aksariyat dekapodlar va misid qisqichbaqalarida muvozanat organlari - statotsistlar mavjud. Birinchisida ular antennalar tagida, ikkinchisida, oxirgi juft qorin oyoqlari tagida joylashgan.Statosist - sezgir tuklar va statolitlar bilan jihozlangan terining chuqur invaginatsiyasi. Tashqi muhitdan statotsistga kiradigan mayda qum donalari statolit vazifasini bajaradi. Qisqichbaqalarni eritish paytida, bu qum donalari statolitning xitin qoplamasi bilan birga olib tashlanadi va hayvon tirnoqlari yordamida yoki boshini qumli tuproqqa botirish orqali yangi qum donalariga ega bo'ladi.Qisqichbaqasimonlarning ikki xil ko'zlari bor: oddiy yoki naupliar va qo'shma yoki aralash. Oddiy yoki naupliar ko'z, birinchi navbatda, qisqichbaqasimonlar lichinkalari - naupliusga xosdir. Biroq, ko'plab filopodlarda oddiy ko'zlar kattalar hayvonida keyinchalik rivojlanadigan murakkab ko'zlar bilan birga qoladi. Nihoyat, kopepodlar va ba'zi barnaclelarda ko'rishning yagona organi bo'lmagan naupliar ko'z bo'lib qoladi.Yuqori qisqichbaqasimonlarda metamorfozdan keyin juftlanmagan ko'z saqlanib qolmaydi va ular faqat qo'shma yoki aralash ko'zlarga ega. Murakkab ko'z ko'plab mayda ocelli yoki ommatidiyadan iborat. Masalan, kerevitlarda ularning soni 3000 ga yetadi. Ommatidiyalar bir-biridan chambarchas joylashgan va pigmentning yupqa qatlamlari bilan ajralib turadi. Har bir ommatidiy murakkab nurni sindiruvchi apparatdan, nerv uchlari chiqadigan sezgir retinal hujayralar guruhidan va himoya pigment hujayralaridan iborat.Yagona ommatidiyga faqat cheklangan miqdordagi yorug'lik nurlari kiradi, ular bir ommatidiydan boshqasiga o'tolmaydi, chunki, ular bir-biridan pigment hujayralari bilan ajralib turadi. Shuning uchun yengil tirnash xususiyati faqat ob'ektning qandaydir kichik qismidan seziladi. Minglab shunday tasvirlar umumiy rasmni tashkil qiladi. Shunday qilib, qisqichbaqasimonlarning ko'rinishi tabiatda mozaikdir.
Murakkab ko'zlar ko'pincha maxsus novdalarga o'tiradi va integumentdagi tushkunlikka qarshi bosilishi mumkin. Bu yanada kengroq ko'rinishni ta'minlaydi va ayni paytda himoya vositasi bo'lib xizmat qiladi.
Qisqichbaqaning bosh qismidagi uzun va qisqa mo'ylovlari sezgi va hid bilish organlari vazifasini bajaradi. Qisqa mo'ylovlarining asosidagi birinchi bo'g'imda muvozanat organi joylashgan. Boshining ikki yon tomonida bir juft murakkab fasetkali ko'zlari joylashgan. Har bitta ko'zi juda ko'p sonli mayda ko'zchalardan iborat bo'lib, har biri buyumning faqat bir qismini ko'radi. Ko'zchalar bir—biriga nisbatan ma'lum tartibda joylashganligi sababli ular buyumning yaxlit tasvirini hosil qiladi. Bunday ko'rish barcha bo'g'imoyoqlilarga xos bo'lib, mozaik ko'rish deyiladi.