O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona politexnika instituti kompyuterlashgan loyihalash tizimlari fakulteti “elektronikavaasbobsozlik” kafedrasi

O‘rtacha xatova o‘rtacha kvadratikxato. O‘rtacha xato. Hisoblab chiqiladigan haqiqiy tasodifiy xatolar (D₁, D₂ , D₃ …. D_n) larning ishoralarini e’tiborga olmay tasodifiy xatolarning absolyut miqdorlaridan hisoblab chiqarilgan o‘rtacha arifmetik miqdori o‘rtacha xato deyiladi.
O‘rtacha kvadratikxato. Biror ob’ektning qanchalik aniq o‘lchanganligiga baxo berishda o‘lchash natijalarining o‘rtacha kvadratik xatosidan foydalaniladi. O‘rtacha kvadratik xato m bilan, o‘lchash natijalaridagi tasodifiy xatolar D₁, D₂ , D₃ …. D_n bilan ifodalansa, o‘rtacha kvadratik xato quyidagiga teng bo‘ladi:
CHeklixato. Tasodifiy xatolar belgilangan miqdordan oshmasligi shart. Bu miqdor xatoning chegarasiyoki chekli xato deyiladi.
Extimollik nazariyasiga ko‘ra, normal sharoitda ob’ektni 1000 marta o‘lchaganda 3 martada gina tasodifiy xato qiymati yo‘lqo‘yiladigan o‘rtacha kvadratik xato qiymatidan oshishi mumkin. SHunga ko‘ra o‘rtacha kvadratik xatoning uchlangan qiymati chekli xato deb qabul qilinadi:D_chek q ± 3m, m – o‘rtachakvadratikxato. Hozirgivaqtdatalablarkattabo‘lganligiuchunD_chek q ± 2m.
Nisbiyxato. O‘lchash aniqligi o‘lchangan ob’ektning o‘lchamiga bog‘liq bo‘lgan hollarda ob’ektlarning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri va qay darajada aniq o‘lchanganligi nisbiy xato bilan belgilanadi. Nisbiy xato o‘rtacha kvadratik xato absolyut miqdorining o‘lchash natijasiga bo‘lgan nisbati bilan ifodalanadi. Tasodifiy xatolarning xususiyati.

U quyidagi formula bo'yichahisoblanadi:

σ2 = (d12 + d22 +…. + D.n2 ) / (n -1)

Statistikada bu miqdor deyiladi dispersiya.

Va dispersiyaning kvadrat ildizi sifatida ma'lumstandart og'ish σ:

σ = √ [(d12 + d22 +…. + D.n2 ) / (n -1)]

Dev standart og'ish bizgaquyidagilarni aytadi:

1.- O'lchovlarning 68% orali qoralig'iga to'g'ri keladi [ – σ , + σ].