2.- o'lchovlarning 95% oraliqda [ – 2σ , + 2σ]. Tasodifiy xatoni qanday hisoblash mumkin? O'lchov natijasi o'rtacha qiymatning n bilan belgilangan o'lchovlar va u quyidagi formula bo'yichahisoblanadi: = (∑xmen) / n Ammo shunga qaramay Bu o'lchovning "aniq" qiymati emas ta'sir qiladi tasodifiy xato ε,quyidagicha hisoblanadi: ε = σ / √n Qaerda: σ = √ [(∑ (xi -) )2 ) / (n -1)] O'lchovning yakuniy natijasi quyidagi usullardan biri bilan xabar qilinishi kerak: ± σ / √n = ± ε ishonch darajasi bilan 68%. ± 2σ / √n = ± 2ε 95% ishonch darajasi bilan. ± 3σ / √n = ± 3ε 99,7% ishonch darajasi bilan. Tasodifiy xato o'lchovning so'nggi muhim ko'rsatkichiga ta'sirqiladi, bu odatda o'lchov vositasini baholashga to'g'ri keladi. Ammo, agar tasodifiy xato juda katta bo'lsa, oxirgi ikki muhimraqa o'zgarishga ta'sirqilishi mumkin. Tasodifiy xatolar o'lchov o'tkaziladigan turli holatlarda paydo bo'lishi mumkin: Uzunlikni lenta o'lchovi yoki o'lchagich bilan o'lchash Agar uzunlik o'lchagich yoki lenta o'lchovi bilan o'lchangan bo'lsa va ko'rsatkichlar shkaladagi belgilar orasiga tushsa, u holda bu orali qiymat taxmin qilinadi. Ba'zida smeta ortiqcha, ba'zida nuqsonga ega, shuning uchun o'lchov jarayoniga tasodifiy xato kiritilmoqda.
Tasodifiy xatolik biror fizikaviy kattalikni takror o’lchaganda hosil bo’ladigan, o’zgaruvchan, ya’ni ma’lum qonuniyatga bo’ysinmagan holda kelib chiqadigan xatolikdir. Bu xatolik ayni paytda nima sababga ko’ra kelib chiqqanligi noaniqligicha qoladi, shuning uchun ham uni yo’qotish mumkin emas. Haqiqatda o’lchash natijasida tasodifiy xatolikni mavjudligi takror o’lchashlar natijasida ko’rinadi va uni hisobga olish, o’lchash natijasiga uni ta’siri (yoki o’lchash aniqligini baholash) matematik statistika usuli yordamida amalga oshiriladi.
Bevosita o’lchashlar natijasining xatoliklarini baholashda quyidagi funksiyadan foydalaniladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
