X U L O S A Badiiy adabiyot-ijtimoiy ong shaklning eng faol sohasidir. U hayotni har taraflama chuqur tasvirlashi bilan fanning boshqa sohalaridan ajralib turadi. Obrazlilik - badiiy in’ikosning eng asosiy belgisi bo‘lib, u hayotni jonlantirib, badiiy bo‘yoqlarda tasvirlab, inson tuyg‘ulariga ta’sir qiladi. Ma’lumki, badiiy adabiyot qanday yashashni emas, qanday yashamaslik kerakligini ham o‘rgatadi. Adabiyotning badiiyligi uning obrazligidan kelib chiqadi. Badiiylik deganda voqealikni hayotiy, jonli kartinalarda, o‘quvchida estetik zavq, jonli tasavvur uyg‘otadigan qilib tasvirlash darajasi tushuniladi. Badiiylik asarda hayotning haqqoniy aks ettirilishi, xarakterlarning tipikligi, san’atkor talqin etgan ijtimoiy idealning muhimligi, asarning xalqchilligi, yozuvchining shakl va mazmun elementlarini bir-biriga mutanosib qilib uyushtirishi kabilar bilan belgilanar ekan, bu fantastik janrdagi asarlar uchun ham xosdir. CHunki bu asarlarda voqealikni mohiyati haqqoniylik bilan ochiladi, yuksak insoniy fazilatlar ulug‘lanali, ilg‘or g‘oyalar ifodalanadi: kompozitsiya mukammal, til obrazli va shirali, barcha shakl elementlari g‘oyaviy mazmunga mos bo‘ladi. Ularning yuksak badiiyligi ana shularda ko‘rinadi. - Keyingi yillar o‘zbek adabiyotida turli xil talqinlarning, xususan, tiriklik va
- o‘lim falsafasining badiiy asardagi ifodasi, ruhiyat olamini tadqiq etuvchi turli
- tamoyillar ustuvorligi sezilmoqdaki, buni adabiy-badiiy izlapishlar, mavjud
- ijtimoiy sharoit yaratgan voqeliklar bilan izohlamoq mumkin. Ammo har
- qanday yangilik eskilikdan "homila" olib etilishini unutmaslik lozim. Zero,
- so‘z aytilgan, mohiyat eskirgan, ammo ifoda yangichadir. SHu nuqtai
- nazardan noan’anaviy tamoyillar etakchiligida adiblarimizning shaxs
- ruhiy holatlari bo‘rtib ko‘rinuvchi, qahramonning hech bir aqidalarga, qonunqoidalarga sig‘maydigan holatlari o‘ziga xos chizgilar bilai aks etayotgan
- asarlar yozayotganligi, borliqqa o‘zgacha nazar tashlash, mohiyatning
- sayqallanishi va ifodaning yangiligi natijasidir. YOzuvchilarimizning
- an’anaviy tasvirlardan chekinib, yangicha yo‘nalishda ijod kilayotganligi
- boshida biroz noqulaylik tug‘dirgan bo‘lsa ham, adabiy asarga bu xilda
- yondashuv badiiyat qonuniyati doirasida adabiyotshunoslikning rivojlanishiga
- monelik qilmasligini ko‘rsatayapti. Zero, har qanday talqin va tahdil asosida
- inson taqdiri, uning mohiyati, tiriklik va o‘lim falsafasining inson hayotidagi
- o‘rni yotadi. Adabiyotning bosh vazifasi ham insonni, uning borlig‘ini
- badiiy tadqiq etishdan iborat. YAngi o‘zbek adabiyotida o‘ziga xos ifoda
- yo‘sinlari yaratayotgan ijodkorlar asarlarida hayot falsafasining anglangan,
- biroq inson ruhiyati oniy holatlarining talqini kuzatiladi. Ifoda tarzi, badiiy
- asarlariga yakun bo‘lgan xulosalarning favqulodda adabiy bahslarga sabab
- bo‘lganining siri ham adiblar taqdim etgan noan’anaviy tasvir usulidir.
- Insonning haqiqiy qiyofasini ruhiy iztiroblar belgilaydi. Iztiroblar
- kitobxon qalbiga ta’sir o‘tkazadi. Tabiiyki, bu ta’sirlar natijasida qalb
- ezgulashadi. Ezgulikka da’vat badiiy adabiyotning asosini tashkil etadi. SHu
- tufayli inson ko‘ngli adabiyotga hamohangdir.
- Xulosa qilib aytganda, o‘zbek adabiyotida fantastik janrning
- shakllanishi eng qadimgi davr yozma adabiyotdan boshlanib, asrlar osha
- rivojlanib bugungi kunda jahon adabiyoti durdonalaridan ta’sir olib sayqal
- topib bormoqda. Agar tom ma’nodagi o‘zbek fantastikasining yuzaga
- kelishini 60-yillar deb belgilagan bo‘lsak, hozirda u o‘zbek adabiyotida
- T.Malik, X.SHayxov, M.Mahmudov, B.Xoshimxo‘jaev, M.Xidir singari
- fantast yozuvchilar barakali qalam tebratmoqdalar. Bu yozuvchilar birinchi
- fantast yozuvchilar bo‘lsa ham, o‘zbek fantastikasi bo‘shliqdan paydo
- bo‘lgan emas. Zero, o‘zbek adabiyotida fantastika elementlari eng o‘tmish
- zamonlardan, xususan, folklordan mavjud bo‘lib, qadimiy va boy tarixga
- egadir.
- Bugungi kunda yaratilayotgan fantastik asarlar yoshlarimizni yuksak
- ma’naviy, qahramonlik, milliylik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi.
- FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
- 1. Karimov N., Mamajonov S., Nazarov B., Normatov U., SHarafiddinov O. XX
- asr o‘zbek adabiyoti tarixi. Darslik. Toshkent, 1999
- 2. XX asr o‘zbek adabiyoti (majmua). Toshkent, 1993
- 3. Sultonov I. Saylanma. Uch jildlik. Toshkent, 1982
- 4. Qo‘shjonov M. Saylanma. Ikki jildlik. Toshkent, 1983
- 5. SHarafiddinov O. Haqiqatga sadoqat. Toshkent, 1989
- 6. SHarafiddinov O. Ma’naviy kamolot yo‘llarida. Toshkent, 2001
- 7. Normatov U. Qalb inqilobi. Toshkent, 1986
- 8. Normatov U. Umidbaxsh tamoyillar. Toshkent, 2000
- 9. Xudoyberganov N. Ishonch. Toshkent, 1988
- 10. Mamajonov S. Ranglar va ohanglar. Toshkent, 1978
- 11. G‘afurov I. Mo‘‘jizalar har kuni kerak. «SHarq YUlduzi» jurnali, 1981, 7-son
- 12. SHukurov N. Bu olam sahnida. Toshkent, 1982
- 13. Norboev B. Iste’dod, e’tiqod, zamon. Toshkent, 1982
- 14. SHermuxammedov P. Barchadin yaxshiroq hayot guli... Toshkent, 1983
- 15. Ibraximova R. Janr nauchnoy fantastiki v uzbekskoy sovetskoy literature.
- Toshkent, 1987
- Internet saytlari:
- 16. www. literature. uz
- 17. www. ziyonet. Uz
- 18. www. ziyouz.com
- 19. www. kutubxona.com
- 20. www. ijod.uz
- 21. www. adabiyot.uz.
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
