O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

Populyatsiyaning mikdori (soni) va zichligi-Populyatsiyaning mikdori deganda bir joydagi tur vakillarining umumiy soni tushuniladi. Populyatsiyalar umumiy soni doimo bir xil emas. Ular organizmlarning kupayishi, ulimi, shu populyatsiyaning ichidagi biologik munosabatlar kupligi va yil fasllari jarayonida uzgarib turadi.
Populyatsiyaning zichligi deganda ularning ma`lum kuruklik maydonidagi yoki suvdagi uchraydigan biomassasi tushuniladi.
Populyatsiya a`zolarining soniga va zichligiga kator ekologik omillar ta`sir kiladi. ekologik omillari populyatsiyalar ichidagi tuzilish ulish va migratsiya kilishni aniklaydi.
Populyatsiyaning migratsiya va emigratsiyasi- Populyatsiya a`zolarining tugulishi jarayonida ularning yashash makonida zichlanishi imigratsiya, turli ekologik omillar ta`sirida ular sonining kamayish masalasi bir joydan ikkinchi joyga kuchishi bu emigratsiya xisoblanadi.
Populyatsiyaning gemeostazi - Populyatsiyada ma`lum sonning saklanib turishiga va uning boshkarilishining populyatsiyaning gemeostazi deb aytiladi.
Masalan:1 m² erga ekilgan yungichka (beda) medicago satira toza urugidan kukargan paytda 1200 ta usimta bergan bulsa 3 oydan sung uning 10 barobargacha kiskaradi.
Sinekologiya -Sinekologiya («sin»-yunoncha suz bulib, «birgalikda» degan ma`noni bildiradi) biogeotsenozning tuzilishi va xossalarini, ayrim usimliklar va xayvonot turlarining uzaro alokalarini, xamda ularning tashki muxit bilan munosabatlarini urganadi.
Biosfera -Sayyoramizda tarkalgan organizmlar, ya`ni Er kobigidagi barcha mavjudotlar tizimi biosfera deb ataladi. Biosfera yunon tilidan olingan suz bulib, «bios»-«xayot», «sfera»-«shar» degan ma`nolarni anglatadi. ekologiya fanining negizi (asosi) -Birinchidan, populyatsiyalar, turlar, biotsenozlar, biogeotsenozlar va biosfera kabi tushunchalar ekologiya fanining asosiy tushunchalari va manbalari xisoblanadi.
Ikkinchidan, ingliz olimi CHarlz Darvin (1809-1885) ning «Tirik organizmlarning yashash uchun kurash» konuni ekologiya fanining negizini tashkil etadi. YA`ni, tabiiy muxitda tirik organizmlarning issiklikka, namlikka, bosim va kurgoklikka moslanishi va turlarning bir-biri bilan uzaro munosabatlari asosida vujudga keladigan uzgarishlar ushbu konunning negizi (asosi) xisoblanadi.
Uchinchidan, yirik organizmlarning tashki muxit bilan uzaro munosabatlarini rus olimi K.F.Rul’e (1814-1858) «tabiat konuni» yoki «munosabat konuni» deb atagan edi.