O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi

«Tashki muxit» -Tashki muxit-tabiiy kuch va vokelikning yigindisi bulib, uning moddalari, energiyasi, tarkalishi inson faoliyatining turli ob`ektiv va sub`ektiv kirralaridir. Ularning ba`zilari bir-birlari bilan alokada bulmasligi xam mumkin.
«Atrof-muxit» va «Tashki muxit» atamalari bir ma`noda tushuniladi.
«Atrof-muxit» -«Atrof-muxit» tushunchasini ingliz biolog olimi YA.YUksol’ (1864-1944) ekologiya faniga kiritgan va uni kuydagicha ta`riflagan: «Tashki dunyo», u tirik organizmlarni urab turgan, ularning sezgi organlari, xayvonlarning xarakat organlari orkali ta`sir kilib, maxsus xususiyatlarning kelib chikishiga sabab buladi. Xar bir sub`ekt xuddi urgimchak turining tolalari kabi tashki muxitni u yoki bu xususiyati bilan boglangan murakkab tur xosil kilib, uzining xayotchanligini ta`minlaydi».
«Atrof-muxit» tushunchasi ingliz tilida utgan asrning 60-yillarida kullanilgan bulsa, nemis tilida fakat keyingi yillardagina kullanila boshlandi. Rus evolyutsionist olimi K.F.Rul’e (1814-1858) «Tashki elementlar» tushunchasini fanga kiritgan edi.
«Tabiiy muxit» -Tabiiy muxit-bu jonli va jonsiz tabiatning, tabiiy omillarining yigindisi bulib, inson faoliyati natijasida uzgaradi va organizmlarga ta`sirini kursatadi.


«YAshash muxiti» -YAshash muxiti yoki sharoiti-ayrim organizm yoki biotsenozni abiotik va biotik omillar yigindisi ta`sirida organizmning usadigan va kupayadigan joyidir.
YAshash muxiti 4 xil bulishi mumkin:

1. 
   Suv
   
2. 
   Tuprok
   
3. 
   Er-xavo
   
4. 
   Tirik organizmlar tanasi.
   

Masalan, kana kichik umurtkasiz xasharot bulib, u fakat xayvonlar tanasida yashaydi. U xayvonlar juni orasidan utib, teriga yopishadi va konni suradi. Kana teri ustini koplab turgan junlar orkali teri va jun urtasidagi issiklik va kondan olinadigan ozuka orkali atrof-muxitni kabul kiladi. Bu erda kananing atrof-muxiti:
1) yoruglik-korongulik,
2) issiklik-sovuklik,
3) ozukaning borligi yoki yukligi bilan belgilanadi.