O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus Ta’lim Vazirligi Guliston Davlat universiteti Tabiiy Fanlar fakulteti

2.3.Kelajakni yaxshiroq tushunish uchun oldinga, o’tmishga qarab
Filogenetik savodxonlik haqida gap ketganda ikkita nuqta aniq:
(1) bu zamonaviy evolyusion tushunchalarni tushunish uchun juda muhimdir va (2) u etarlicha keng tarqalmagan. Evolyusion daraxtlar haqida ko'plab noto'g'ri tushunchalar mavjud-ba'zida evolyusiya qanday ishlashi va ba'zan ularni yaratish orqali noto'g'ri tushunchalar tufayli. Ularning aksariyati hayotning xilma-xilligi to'g'risida progressiv yoki hatto evolyusiyadan oldingi fikrlashning qoldiqlari. Ulardan ba'zilari, tabiiy tanlanish kabi evolyusion mexanizmlarni keng tarqalgan tushunmovchilik bilan birga, shubhasiz, Shimoliy Amerikada umumiy kelib chiqish tamoyilini jamoatchilik tomonidan past darajada qabul qilinishiga hissa qo'shadi (Alters and Nelson 2002; Miller va boshq. 2006).
Bu masala bo'yicha oldinga boradigan yo'l aniq emas. Talabalar, jamoat a'zolari va boshqa mutaxassis bo'lmaganlar evolyusion daraxtlar uzatadigan va uzatmaydigan ma'lumotlardan ko'proq xabardor bo'lishlari kerak. Shu maqsadda filogenetik gipotezalarni qurish va/yoki ulardan foydalanish uchun bir nechta o'quv dasturlari va dastur mashqlari paydo bo'ldi (masalan, Bilardello va Valdes 1998; Gendron 2000; Singer va boshq. 2001; Goldsmith 2003; Meir va boshq. 2005). Bundan tashqari, erkin mavjud bo'lgan onlayn resurslar odamlarga evolyusion daraxtlar haqida ma'lumot olish va ular bilan o'zaro aloqada bo'lish imkoniyatini beradi (ilovaga qarang).
Umuman olganda, o'rta maktab va bakalavriat darajasidagi darslar filogeniyani qayta tiklashning texnik jihatlariga e'tiborni daraxtga o'xshash fikrlash asosidagi tushunchalarga qaratish foydasiga kamaytirishi kerak. Shu munosabat bilan noto'g'ri tushunchalarni aniqlash, ularga qarshi turish va aniqlashtirish, ehtimol, eng muhim strategiyadir.
Xulosa
Biologiya fanlari nuqtai nazaridan, sodir bo'lgan eng ajoyib voqealardan biri bu evolyusiyadir. Vaqt o'tishi bilan organik shakllarning bu o'zgarishi filogenetik daraxtda ifodalanishi mumkin. Shu tarzda, filogeniya kelib chiqish tarixi va vaqt o'tishi bilan qanday o'zgarganligini ifodalaydi.
Ushbu grafikning bevosita oqibatlaridan biri bu umumiy kelib chiqishdir. Ya'ni, bugungi kunda biz ko'rib turgan barcha organizmlar o'tgan shakllarning modifikasiyalari bilan avlodlar sifatida paydo bo'ldi. Ushbu g'oya fan tarixidagi eng muhimlaridan biri edi.
Bugungi kunda biz qadrlashimiz mumkin bo'lgan barcha hayot shakllari - mikroskopik bakteriyalardan tortib o'simliklar va katta umurtqali hayvonlargacha - bir-biriga bog'langan va bu munosabatlar ulkan va murakkab hayot daraxtida namoyon bo'ladi.
Daraxt bilan taqqoslaganda, bugungi kunda yashaydigan turlar barglarni, qolgan novdalar esa ularning evolyusion tarixini aks ettiradi..
"Tur"ham birlik, ham ko'plik . "Jins" birlik, "nasl" esa ko'plikdir. "Filum" birlik," filom " esa ko'plikdir. Qiziqishning boshqa shartlariga "takson" (birlik) va "taksoni" (ko'plik) va ko'p ishlatiladigan "ma'lumotlar" kiradi, bu "ma'lumotlar"ning ko'plik shakli hisoblanadi. Talabalar (shu jumladan ko'plab aspirantlar) ba'zan bu kabi atamalarning birlik va ko'pligi haqida chalkashliklarni ko'rsatadilarushbu mavzu bo'yicha bir toifalar hali ham Homo sapiens deb ataladi, bu "dono odam" degan ma'noni anglatadi va "Homo sapien"ko'pligini anglatmaydi.
Albatta, bu o'xshashlikda juda uzoqqa bormaslik kerak. Inson naslining ikkita ota-onasi, to'rtta bobosi va shu kabilar bor, filogenetik daraxtning har bir turi odatda bitta ota-ona turidan shoxlanish hodisasi (turlanish) orqali kelib chiqqan deb hisoblanadi. Shunday qilib, oilaning faqat erkaklari yoki faqat urg'ochilarini ko'rsatadigan nasl-nasab yoki jinssiz bo'linish yoki kurtaklanish orqali ko'payadigan alohida organizmlarning nasl-nasab daraxti yanada mosroq o'xshashlik bo'ladi.