О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi toshkent davlat transport universiteti «Ijtimoiy fanlar»

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI HUZURIDAGI
TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI

«Ijtimoiy fanlar»

kafedrasi

“5240109- Yurisprudensiya (Xalqaro transport huquqi)” ta’lim yо‘nalishi

1-kurs talabasi Chuliev Nuralining “Konstitutsiyaviy huquq” fanidan

KURS ISHI
Mavzu: “Ijtimoiy va huquqiy tenglik”
Kurs ishi rahbari: yuridik fanlar doktori, professor v. b. Dadasheva A.A.

«Himoyaga tavsiya etilsin»

« Ijtimoiy fanlar » kafedrasi
mudiri Ramatov J. S.
2022 y. «_____»_________

TOSHKENT – 2022

MUNDARIJA

KIRISH 2
I.BOB IJTIMOIY VA HUQUQIY TENGLIKNING HUQUQIY METODOLOGIK ASOSI 6
1.1.Ijtimoiy tenglik tushunchasi va mohiyati ularning turlari 6
1.2.Huquqiy tenglik tushunchasi va belgilari 29
II BOB. IJTIMOIY VA HUQUQIY TENGLIKNI O’ZBEKISTONDA TAMINLANISHI VA UNING ZARURIY ELEMENTI. 32
2.1.Erkak va ayollarning teng huquuqlilik kafolatlari va gender tenglik masalasining muhim jihatlari. 32
2.2.Ijtimoiy tengsizlik va ijtimoiy adolatning muhim elementlari 43
III BOB.ERKINLIK ADOLAT VA TENGLIKNING MUSTAHKAM HUQUQIY POYDEVORI SIFATIDA TAMINLANISHINING MUHIM OMILI 59
3.1 Ijtimoiy va huquqiy tenglikni xorijiy tajribalarni takomillashtirishda tadbiq etish masalalari 59
3.2 Ijtimoiy va huquqiy tenglikni kengroq targ’ib qilish rivojlantirish istiqbollari 62
XULOSA 63
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 66

KIRISH

O‘zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo‘lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelibchiqishi e’tiqodi, shaxsi ijtimoiy mavqeyidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar.¹

Tenglik, qonuniylik va adolat eng muammoli ijtimoiy-huquqiy kategoriyalardir. Ushbu tushunchalar atrofida juda ko'p qizg'in bahs-munozaralar mavjud. qizg'in muhokamalar. Biroq, ularning tushunishida hali ham konsensus mavjud emas va bu toifalar o'rtasidagi munosabatlar bo'yicha umumiy nuqtai nazar ishlab chiqilmagan. Shuning uchun ham huquq fanini batafsil ilmiy o‘rganishga ehtiyoj bor. Hozirgi vaqtda tenglik imkoniyati va zarurati siyosatchilar, nazariyotchi olimlar, huquqshunoslar tomonidan muhokama qilinmoqda.
Bir qarashda, bu atama tushuntirishni talab qilmaydi, oddiy va tushunarli. Uning kelib chiqishi qadimgi davrga borib taqaladi. Qadimgi yunon mutafakkirlarida jamiyatga ham, atrof-muhitga ham tegishli bo'lgan barcha narsalarning muvozanati g'oyasi hukmronlik qilgan. Bunday muvozanat holatida har qanday harakat muvozanatni buzadi va uyg'unlikni faqat shunga o'xshash qarshi harakat bilan tiklash mumkin. Huquqiy tenglik qadimgi Rim huquqida ham ma'lum bo'lib, u qonun oldida hamma tengdir, qonun hammaga bir ovozdan murojaat qiladi va shunga o'xshash tezislarni mustahkamlagan. XV - XVI asrlardagi diniy urushlardan keyin. davlat to'g'ri hayotning turli nazariyalariga nisbatan o'zining betarafligini e'lon qilganda va huquq nuqtai nazaridan shaxslarning bir xil qadriyat va ahamiyatini belgilab qo'yganida, bu tamoyil nihoyat huquq nazariyasida shakllangan.
Hozirgi vaqtda xalqaro hujjatlarda odamlarning tengligi, teng huquqliligi tamoyillari mustahkamlangan. Ayniqsa. Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi insoniyat oilasining barcha a'zolarining ajralmas qadr-qimmati, teng va ajralmas huquqlarini tan oladi ²
Qonun oldida tenglik, huquqiy tenglik yoki huquqiy egalitarizm deb ham ataladigan barcha odamlar qonun tomonidan teng himoya qilinishi kerakligi tamoyilidir³. Bu tamoyil teng adolatni ta'minlash uchun qonuniy jarayonga rioya qiluvchi tizimli qonun ustuvorligini va hech qanday shaxs yoki shaxslar guruhining qonun bilan boshqalardan ustun qo'yilmasligini ta'minlaydigan teng himoyani talab qiladi. Ba'zan izonomiya printsipi deb ataladi, u tenglik, adolat va adolatga oid turli falsafiy savollardan kelib chiqadi. Qonun oldida tenglik liberalizmning ayrim ta’riflarining asosiy tamoyillaridan biridir.⁴\⁵Bu qonuniy qullikka mos kelmaydi.
Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining (UDHR) 7-moddasida shunday deyilgan: “Hamma qonun oldida tengdir va hech qanday kamsitilmasdan qonun tomonidan teng himoyalanish huquqiga ega”⁶. Shunday qilib, irqi, jinsi, rangi, millati, dini, nogironligi yoki boshqa xususiyatlaridan qat'i nazar, imtiyozlar, kamsitishlar va tarafkashliklarsiz hammaga qonun ostida teng munosabatda bo'lish kerak. Tenglikning umumiy kafolati jahon milliy konstitutsiyalarining koʻpchiligida taʼminlanadi, ammo bu kafolatning oʻziga xos tatbiq etilishi turlicha. Misol uchun, ko'pgina konstitutsiyalar irqidan qat'iy nazar tenglikni kafolatlagan bo'lsada,faqat bir nechtasi millatidan qat'i nazar tenglik huquqini eslatib o'tadi.⁷