O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. K. Umarova. G. Q. Salijanova

 

---

186 
Texnologik sxemani tanlash va asoslash 
Maydalash, elash va yanchish kabi ruda tayyorlashsxemalari boyitiluvchanlikka 
tekshirish natijalari asosida rudaning xususiyatlarini, ishlatilishi mumkin bo‘lgan 
dastgohlarning texnologik harakteristikasi va xossalari hamda tarkibi o‘xshash bo‘lgan 
maxsulotni qayta ishlash natijalari asosida tanlanadi. Fabrikaga berilayotgan
mahsulotning o‘lchami loyiqaning kon qismida, boyitishning birinchi operatsiyasiga 
tushayotgan mahsulotning o‘lchami va boyitish usuli boyituvchanlikka tekshirish 
natijalari asosida aniqlanadi.
Texnologik sxemasi 
 
 
3.22-rasm. Vоlfrаmli rudalarni flоtаtsiya usulidа boyitish sхеmаsi 
Rudaning qattikligi, granulometrik tarkibi, namlik, loyning miqdori, 
maydalanuvchanlik, elanuvchanlik, yanchiluvchanlik kabi fizik xossalari maydalash, 
1 
2 
2 
Asosiy flotatiya 
3 
4 
Nazoratflotatiya 
I - Tozalash 
5 
6
 
 
7
 
 
II - Tozalash
9
 
 
10
 
 
13
 
 
8
 
 
Chiqindi 
Ruda 
15
 
 
III - Tozalash
. 
11 
14 
12 
WO
3
boyitmasi 
IV - Tozalash
. 

---

187 
elash va yanchish usullarini va bu operatsiyalarni bajaruvchi dastgohlarning to‘rini 
belgilashga imkon beradi. Sxemani tanlashga loyihalashning umumiy sharoitlari: 
rayonning iqlim sharoiti, korxonaning ishlab chiqarish unumdorligi, konni
qazishusuli, rudani fabrikaga berilish usullari hisobga olinishi kerak. Maydalash 
bosqichlarini soni maydalanayotgan boshlanqich va oxirgi yirikligi bilan aniqlanadi. 
Boyitishni bir martada boyitib turib ham, boyitma va chiqindi olish mumkin. 
Ko‘pincha shunday bo‘ladiki, bir marta boyitishdan so‘ng boyitma unchalik boy, 
chiqindi esa yetarli darajada kambag‘al bo‘lmay, ularni qaytadan boyitishga to‘g‘ri 
keladi. Bu maqsadda boyitmani tozalash va chiqindini nazorat qilishoperatsiyalari 
o‘tkaziladi, oldingi operatsiyadan keyingi operatsiyaga tushuvchi mahsulot oralik 
mahsulot deyiladi.
Sanoatda volframli rudaning sheelit mineralini boyitishda flotatsiya usuli
qo‘llaniladi. sheelitni boyitish uchun; asosiy flotatsiya, 4 tagacha tozalash 
flotatsiyasini va 1ta nazorat flotatsiyasini qo‘llab, dastlabki ruda tarkibida 0,4 % li
sheelit mineralidan 65% li sheelitli boyitma olishga erishildi. Flotatsiya usulida 
boyitishda quyidagi flotatsiya reagentlari ishlatiladi: muxitni regulyatorlari sifatida: 
soda yoki ohak, to‘plovchi sifatida: butil ksantog‘enati, ditiofosfat, so‘ndiruvchi 
sifatida: rux ko‘porosi ZnSO4 7H
2
O, kaliyning ikki xromli nordon tuzlari K
2
Cr
2
O
7
galenitni yaxshi so‘ndiradi, ko‘pik hosil qiluvchilar sifatida: qayra-goch yogi, og‘ir 
piridin, OPSB (propilen oksidi butil spirti) 7-80,aktivatorlar siftida: mis kuporosi 
(CuSO
4

5H
2
O), sulfat kislota H
2
SO
4
, eruvchi sulfidlar (ko‘pincha Na
2
S) ва 
kislorodishlatiladi.