O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. K. Umarova. G. Q. Salijanova

 
2.8. Cho‘ktirish mashinalarining asosiy parametrlari va ishlash tartibi 
Cho‘ktirishsamaradorligi cho‘ktirish mashinalarining konstruksion xususiyatlari va 
bir qator texnologik va gidrodinamik parametrlariga bog‘liq. 
Cho‘ktirish mashinalarining asosiy parametrlari: solishtirma ishlab chiqarish 
quvvati; porshen yoki diafragmaning tebranish chastotasi yoki yurishi; o‘rindiqning 
turi, panjara osti suvining sarfi. 
Cho‘ktirish mashinalarining solishtirma ishlab chiqarish quvvati turli turdagi 
foydali qazilmani boyitishda keng chegarada o‘zgarib turadi. Masalan: 
ko‘mirniboyitishd 5 dan 30 t/m2soat gacha bo‘lsa (mahsulot o‘lchamiga qarab), temirli 
va marganesli rudalarni boyitish 5dan 15t/m2soat gacha, oltin va volframli rudalarni 
boyitish 5dan 20t/m2soat ni tashqil qiladi. Mahsulotning yirikligidan tashqari
cho‘ktirish mashinasining optimal solishtirma ishlab chiqarish quvvatini tanlashga 
boyitilayotgan mahsulotning zichligi va fraksion tarkibi, cho‘ktirish mashinasining 
konstruksion xususiyati va shuningdek cho‘ktirish mahsulotlari sifatiga qo‘yiladigan 
talablar ta’sir qiladi. 
Solishtirma quvvati optimaldan chiqib ketsa, cho‘ktirishsamaradorligi 
pasayadi.Solishtirma ishlab chiqarish quvvati juda katta bo‘lsa, boyitilayotgan 
mahsulotning mashinada bo‘lish vaqti kamayib, mahsulot yyetarli darajada 
qavatlanishga ulgurmaydi va uning sifati yomonlashadi. 

---

72 
Xuddi shuningdek, solishtirma ishlab chiqarish quvvati kamayib ketsa, 
qavvatlangan mahsulot aralashib ketadi va bunda ham mahsulotning sifati 
yomonlashadi. 
Cho‘ktirish mashinalarining quvvati panjaraning 1m kengligi yoki 1m2 yuzasiga 
tog‘’ri keladigan solishtirma ishlab chiqarish normasiga asosan aniqlanadi. 
Cho‘ktirish mashinalarining ishlab chiqarish quvvatini quyidagi formula 
bo‘yichahisoblash mumkin: 

HBv
6
,
3

Q
t/soat. 
N–mаshinа kаmеrаsidаgi mаhsulоt qаtlаmining bаlаndligi, m. 
V–cho‘ktirish kаmеrаsining kеngligi, m. 
v–mаhsulоtni kаmеrаdаo‘rtаchа bo‘ylаmаhаrаkаtlаnish tеzligi, m/sеk.

-mаhsulоtning zichligi, kg/m. 

-mаhsulоtningg‘оvаklаnish dаrаjаsi, 

=0,5.