O’zbekistоn respublikаsi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi I. Mislibаyev, F. Umarov yer osti konchilik ishlari texnologiyasi

IV. Bir vaqtdagi tozalash ishlaridagi bloklar soni 
Blokning o‘rtacha kunlik unumdorligi: 
P
0
= 2*475/3 = 317 t/kun 
Ishlar bosqichi bo‘yicha ruda zahirasining blokda tarqalishi – jadval 1. 
Blokdagi rudani ajratib olish davomiyligi: 
0
17290
/
55
317
o
o
t
T
P
кун



o
T
- tozalash ishlari bilan blokda ajratib olinadigan ruda qiymati, t; 
P
o
– blok bo‘yich o‘rtacha kunlik ish unumdorligi, t/kun. 
SHaxtaning bir kunlik unumdorligini ta’minlovchi bir vaqtda qazib olinadigan 
bloklar soni quyidagi formula bilan aniqlanadi: 

---

221 
*
0.83*1000
1.25
3
317
o
o
o
K
P
n
P




Bunda, 
o
K
- tozalash ishlari bilan qazib olinadigan ruda xajmining nisbiy 
og‘irligi – jadval 1; 

- zahira koeffitsienti, odatda 1.25-1.3 dan kam emas. 
V. Tozalash ishlarining asosiy texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari 
Bitta qatlamga ish kuchining sarfi (odam.sm): 
Burg‘ulovchilar -8, skreperchilar -4, mustahkamlovchilar -2, to‘ldiruvchilar -2, 
Jami – 16. 
Zaboy ishchisining ish unumdorligi – 475/16=29,7t/sm. 
Kameradan chiqariladigan ruda qiymati: 
 
A
f
=A
r
 – R*(A
r
-A
p
) = 2.6-0.03*(2.6-1.0) 

2,55 % 
7.4.4-§. Tushish yoki ko`tarilish yo`nalishlari bo`yicha uzun stolbali qazish 
tizimlari 
Bu tizimlar og`ish burchagi 10° gacha bolgan ko`mir qatlamni shaxta 
maydonini gorizontal yo`nalish bo`yicha tayyorlashda qollaniladi. Tizimlarning 
yakka va juft lavali variantlari konchilik amaliyotida keng qollaniladi. 
Yakka lavali variantda qazish maydonini tayyorlash tayyorlovchi qiya 
lahimlarni (konveyerli bremsberg yoki uklon va shamollatish yolaklari) gorizontning 
qiya balandligi bo`yicha bir yo`la olish orqali amalga oshiriladi

---

222 
7.4-rasm. Yakka lavalar bilan ko`tarilish yo`nalishi bo`yicha uzun stolbali qazish tizimi: 
1 va 2 - bosh yuk tashuvchi va shamollatuvchi maydon shtreklari; 3 - prosek; 4 va 5 - konveyerli va 
shamollatuvchi uklonlar. 
Stolba zaxirasi bosh shtrekdan 30—50 m masofada o`tkazilgan kesuvchi 
pechlardan boshlab tushish yoki ko`tarilish yo`nalishlari bo`yicha siljib boradigan 
lavalar yordamida qazib olinadi. Ushbu tizim varianti oglsh burchagi 10° gacha, 
qalinligi 0,7-2,0 m, ship turg`unligi o`rtachadan kam bolmagan qatlamlarni 
ko`tarilish yo`nalishida qazish uchun tavsiya etiladi (qazish chuqurligi 1200 m dan 
oshmasligi kerak). Qatlamni tushish (oglsh) yo`nalishi bo`yicha qazishda ushbu 
variant qollanilganda qazish chuqurligi 900 m gacha bolib, qatlamning oglsh 
burchagi 10° gacha, qalinligi esa 3,5 m gacha bolishi talab etiladi. 
Qazish ishlarini yakka lavalar bilan amalga oshirish kavjoyning ishonchli 
ishlashi bilan bir qatorda stolbalarni chegaralovchi lahimlarni saqlash uchun ham 
qulay sharoitlar yaratadi. 
Juft lavalarning qollanishi qiya lahimlar umumiy sonini kamaytirib, qazish 
ishlari konsentratsiyasi yuqori bo`lisini ta`minlaydi. Qazish tizimining juft lavali 
varianti og`ish burcagi 10° gacha, qalinligi 0,9—1,4 m va ship turg`unligi 
o`rtachadan kam bo`lmagan qatlamlarni qazib chiqarishda qo`llaniladi. Qazish 
chuqurligi 600 m dan oshmasligi lozim. Tushish va ko`tarilish bo`yicha uzun stolbali 
qazish tizirnlari cho`ziqlik bo`yicha uzun stolbali qazish tizimlariga nisbatan qator 
afzallik va ba`zi kamchiliklarga ega. 

---

223