O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta Maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov Nomidagi Toshkent davlat texnika

Boshqa ishga o’tkazish. Boshqa ishga o’tkazish deganda xodimning mehnat vazifasini o’zgartirishgina, ya’ni unga boshqa mutaxassislik, malaka bo’yicha ish yoki lavozim topshirish tushunniladi. Shuni ham ko’rsatib o’tish kerakki, faqat bitta korxona doirasida boshqa ishga o’tkazishga yo’l qo’yiladi. Shunday qilib, boshqa ishga o’tkazish deganda yangi Mehnat Kodeksi xodimning mehnat vazifasi, ya’ni uning mutaxassisligi, malakasi yoki lavozimi bitta korxona doirasida o’zgarishigina tushuniladi. Boshqa ishga o’tkazishning qonuniyligini baholash paytida xodim bu ish bilan oldindan tanishtirilganligini, o’zi nimaga rozilik berayotganligini bilganligini aniqlash zarur. Xodimning o’z roziligi bilan o’tkazilgan ishdan bosh tortishini uning mehnat majburiyatlarini buzishi, deb qaralmog’i kerak. Boshqa ishga o’tkazishni rad etish xodimning o’z huquqi bo’lib, xodim uchun majburiy bo’lgan boshqa ishga vaqtincha o’tkazish (ishlab chiqarish zaruriyati va ishdan bekor turib qolinishi munosabati bilan) bundan mustasnodir. Bunday rad etish xodimning mehnat majburiyatlarini buzishi, deb hisoblanishi mumkin emas. Shuni nazarda tutish kerakki, boshqa ishga o’tkazish, faqat xodimning mutaxassisligini o’zgartirishdangina iborat emas. Unga mehnat shartnomasida belgilab qo’yilganidan boshqacha malakani talab qiladigan ishni topshirish ham boshqa ishga o’tkazish hisoblanadi va bunga faqat xodimning roziligi bilan yo’l qo’yiladi. Xodimning zimmasiga mehnat shartnomasida aytib o’tilgan vazifalardan tashqari qo’shimcha xizmat vazifalarini (masalan, kasblar (lavozimlarini) qo’shib olib borish tartibida xizmat ko’rsatish sohasini, bajariladigan ishlar hajmini oshirish va h k) yuklashni ham mehnat vazifalarining o’zgarishi, deb hisoblash kerak. Bunday o’zgarishlarga xodimning roziligi bilan yo’l qo’yiladi. Boshqa ishga o’tkazish chog’ida o’zaro yaqin qarindosh yoki quda-anda bo’lgan shaxslarning bir davlat korxonasida birga xizmat qilishlari taqiqlanadiganligi to’g’risida talablariga ham rioya etilishi shart. Sud hukmi bilan xodimga nisbatan muayyan lavozimni egallash yoki muayyan faoliyat bilan shug’ullanish huquqidan bir yildan besh yilgacha muddatga mahrum qilish tarzidagi jismoniy jazo chorasi qo’llanilishi mumkin. Shuni ko’rsatib o’tish zarurki, Ushbu jazo qo’llanilganida xodim, umuman, u yoki bu korxonada ishlash huquqidan emas, balki muayyan lavozimlarni egallash va muayyan ish turlarini bajarish huquqidan mahrum etiladi. Ishga qabul qilishdan farqli o’laroq, boshqa ishga o’tkazish chog’ida dastlabki sinov muddati belgilanmaydi, chunki bunday sinov MKning 84-moddasiga muvofiq, faqat mehnat shartnomasini tuzish chog’idagina belgilanadi. Chunonchi, boshqa ishga o’tkazish qancha muddatga amalga oshirilayotganligiga qarab, boshqa ishga o’tkazishlarning hammasini doimiy va vaqtincha o’tkazishga ajratish mumkin. Boshqa ishga doimiy o’tkazilganda u qancha muddatga amalga oshirilayotganligi ko’rsatilmaydi. Boshqa ishga vaqtincha o’tkazish hollarida bunday o’tkazishning aniq muddati ko’rsatib o’tilishi shart. Ushbu muddat tamom bo’lganidan keyin xodimga avvalgi ishi, ya’ni u boshqa ishga o’tkazilishidan oldin bajarib kelgan va qilgan ish berilishi kerak. Umumiy qoidaga ko’ra, vaqtincha boshqa ishga o’tkazish va uning aniq muddati ham xodim bilan kelishib hal qilinadi. Biroq, bu qoidadan ikkita mustasno bor. Ishlab chiqarish zarurati va bo’sh turib qolish hollarida xodim ish beruvchining tashabbusi bilan MK 95-moddasida belgilanadigan tartibda xodimning roziligisiz boshqa ishga vaqtincha o’tkazilishi mumkin. Ishlab chiqarish zaruriyati munosabati Bilan xodimning roziligisiz boshqa ishga o’tkazishning eng ko’p muddati kalendar yil davomida ikki oydan oshmasligi kerak. Agar xodim bir oydan ortiq bo’lmagan muddatga kam haq to’lanadigan ishga o’tkazilayotgan bo’lsa, uning avvalgi ishdagi o’rtacha oylik ish haqi saqlanib qolishi kerak. Boshqa ishga o’tkazish bir oydan ortiq bo’lgan hollarda xodimning avvalgi ishidagi ish haqining bir yarim baravari miqdoridagi haq to’lanishi kafolatlanadi.

Ish joyini o’zgartirish. Ish joyi ishlab chiqarish maydonining tegishli asboblar, uskunalar, moslamalar va shu kabilar bilan jihozlangan, xodim o’zining mehnat vazifasini bajaradigan aniq uchastkasidir. Yangi MehnatKodeksi birinchi marta ish joyini o’zgartirish xodimning roziligi bilan ham, roziligisiz ham amalga oshirilishi mumkinligini, hamma narsa taraflar mehnat shartnomasini tuzish paytida nimalarni kelishib olganligiga bog’liqligini nazarda tutadi. Mehnat shartnomasida aniq ishlash joyi belgilab qo’yilgan bo’lmasa, ish joyini o’zgartirishi uchun xodimning roziligi talab qilinmaydi. Boshqa ishga o’tkazish, ya’ni mutaxassislikni, malakani yoki lavozimni o’zgartirish esa xodimning roziligi bilan amalga oshiriladi, shu sababli nizomi vaziyatlar vujudga kelganida nima aniq o’zgarganligini: xodimning mehnat vazifasi yoki, faqat ishlash joyi o’zgarganligini aniqlab olish zarur.