Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

Tarmoq texnologiyalari bu - (ingl: network technologies, rus: сетевые 
технологии) tarmoq rejimida muloqotda boʻlish imkonini beruvchi 
texnologiyalar.[8] 
Tarmoq texnologiyalari – bu kompyuter tarmoqlarini tashkil etish, 
muvofiqlashtirishda ularning dasuriy-qurilmaviy tarkibini minimal darajasini 
aniqlovshi standartlar to`plami. Qoida sifatida tarmoq texnologiyalari tarmoq 
topologiyasini, shuningdek, kanallar darajasining protokolini aniqlaydi va 
belgilaydi. 

---

13 
Tarmoq texnologiyalari dasturiy taʻminot, apparat va protokol shaklida 
maʻlumotlarni uzatish va yetkazib berishning yaxlit qoidalar toʻplamidir. Maʻlumot 
almashishlar tarmoq adapterlari bilan, shuningdek turli konnektor va kabellar 
orqali amalga oshiriladi. 
Tarmoq texnologiyalari axborot – kommunikatsiya texnologiyalarining 
asosini tashkil etib, ularning sohalarga qoʻllanilishi quyidagi imkoniyatlarni beradi: 
- Tarmoqdagi bir nechta kompyuterlarning bitta printer, nushalovchi va 
boshqa qurilmalardan oʻzaro foydalanishi; 
- VPN (Virtual Private Networks — virtual shaxsiy tarmoqlar) orqali keng 
maydonda biznes va boshqa sohalarda hamkorlikni yuritish; 
- mijoz-server modelida bir kompyutyerdan axborotlarni zahira saqlovchisi 
sifatida umumiy foydalanish va bir necha kompyuterlarni boshqarish; 
- IP – telefoniya, yaʻni ikki abonent oʻrtasida tovush trafigi (nutqi) uzatiladi 
yoki VoIP (Voice over IP – tarmoqda qabul qilingan paketlardan va diskret 
signaldan analog signalga qayta tiklash yoki aksincha) texnologiyalari yordamida 
telefonli xizmatlardan foydalanish; 
- e - commerce modelida elektron tijorat ishlarini onlayn yuritish;
- elektron jurnal va gazetalardan umumiy foydalanish; 
- IPTV (IPTeleVision - internet televidenie) texnologiyalari; 
- Wiki, e-mail va internet ijtimoiy tarmoqlari 

Keng polosali tarmoq xizmatlari va uning koʻplab imkoniyatlar. 
Keng polosali tarmoq atamasi internetga doimiy va katta tezlikda ulanishni 
bildiradi. Biroq bu nafakat ma’lumot uzatish tezligi balki butun jahon tarmog‘idan 
foydalanishning maxsus usuli hamdir.
Keng polosali tarmoq mijozi istalgan vaqtda katta xajmdagi o‘zida rangli 
tasvir, audio va video kliplar, animatsiya, televideniya kontinenti va boshqalardan 
iborat bo‘lgan ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish imkoniga ega bo‘ladi. Keng 
polosali tarmoq mijozga u qaerda ulanganidan qat’iy nazar eng zamonaviy 
xizmatlarni yetkazib beradi. Mijoz multimedia va biznesini ma’lumot bilan 

---

14 
ta’minlashda ko‘proq imkoniyatlarga ega bo‘ladi, bular fayllar almashinuvi, 
telefon va bank xizmatlari va boshqalar.
Keng polosali tarmoq yangi sohalar ochilishi va mavjudlarini rivojlantirishga 
imkon beradi. U iqtisodiy o‘sish va investissiya, ishga joylashishda yangi
imkoniyatlar ochadi. Uzoqda joylashgan turar-joylarni rivojlantirishda, mahalliy 
hokimyat organlariga tijorat uchun qulay sharoitlar yaratishda, yuqori malakali 
tibbiy xizmat yetkazib berish, masofadan ishlash, yuqori tezlikdagi ma’lumot olish 
va davlat boshqaruvida qatnashish imkonini beradi.
Keng polosali tarmoq texnologiyalaridan biri FTTx texnologiyasidir. FTTx-
nomi inglizcha Fiber to the x- optik tola x nuqtagacha ma’nosini beruvchi so‘zlar 
bosh harflaridan olingan. Fiber to the Home/ Building “optika har bir uygacha” 
manosini beradi. Bu atama aloqa tugunidan ma’lum masofagacha (x- nuqta) optik 
kabel qo‘llaniluvchi barcha kompyuter tarmoqlari uchun qo‘llaniladi. FTTx 
tizimining keng polosali abonentlarga yangi xizmatlarning katta imkoniyatlarini 
ochadi.