O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

Sun’iy intellekt tizimlari. Bu sohadagi izlanishlarni to`rt yo`nalishga bo`lish 
mumkin: 
- ijodiy jarayonlarni imitasiya qiluvchi tizimilar; Ushbu yo`nalish
kompyuterda o`yinlarni(shaxmat,shashka va x.k.), avtomatik tarjima qilishni va 
boshqalarni amalga oshiradigan dasturiy ta’minotni yaratish bilan shug’illanadi. 
- bilimlarga asoslangan intellektual tizimlar; Ushbu yo`nalishdagi muhim 
natijalardan biri ekspert tizimlarni yaratilishi hisoblanadi.Shu tufayli sun’iy intellekt 
tizimlarini ma’lum va kichik sohalarning eksperti sifatida tan olinishi va qo`llanishi 
mumkin. 
- EHMlarni yangi arxitekturasini yaratish; Bu yo`nalish sun’iy tafakkur 
mashinalari(beshinchi avlod EHMlari) ni yaratish muammolarini o`rganadi. 
- intellektual robotlar; Bu yo`nalish oldindan qo`yilgan manzil va maqsadga 
erisha oladigan intellektual robotlar avlodini yaratish muammolari bilan 
shug’illanadi. 
Hozirgi paytda dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalarini yaratish 
bilan bog’liq yo`nalish tez sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Bunday uskunaviy 

---

298 
vositalar dasturlar yaratish va sozlash uchun quvvatli va qulay vositalarni tashkil 
etadi. Ularga dasturlar yaratish vositalari va Case – texnologiyalar kiradi. 
Dasturlar yaratish vositalari. Ushbu vositalar dasturlar yaratishda ayrim 
ishlarni avtomatik ravishda bajarishni ta’minlovchi dasturiy tizimlarni o`z ichiga 
oladi. Ularga quyidagilar kiradi: 
- Kompilyator va interpretatorlar; 
- Dasturlar bibliotekasi; 
- Turli yordamchi dasturlar. 
Kompilyator dasturlash tilidagi dasturni mashina kodidagi dasturga aylantirib 
beradi. Interpretator yuqori darajadagi dasturlash tilida yozilgan dasturni bevosita 
bajarilishini ham ta’minlaydi. 
Dasturlar bibliotekasi oldindan tayyorlangan dasturlar to`plamidan iborat. 
Dasturlar yaratish vositalariga Makroassembler MASM, Visual Cutt for 
Windows Professional Edition kompilyatori , Visual Basic for Windows va 
boshqalar kiradi