O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

Kompyuterlarning klassifikasiyasi. Kompyuterlar xotirasining hajmi, 
amallarni bajarish tezligi va boshqa xususiyatlarini inobatga olgan holda 5 guruhga 
bo`lish mumkin: 
Super kompyuter. Juda katta tezlikni va katta hajmdagi masalalarni yechish 
uchun mo`ljallangan kompyuterlar. Ular yordamida ob-havo global prognozi, uch 
o`lchovli fazoda turli oqimlarning kechishi, global axborot tizimlari va hokazolarni 
boshqarish masalalari bajariladi. Bunday kompyuterlar soni jahonda 500 ta. 
Katta kompyuter. Fan texnikaning turli sohalariga oid masalalarni yechishga 
mo`ljallangan kompyuterlar. 
Mini kompyuter. Katta kompyuterlardan bir pog`ona past kompyuterlar.
PC-Shaxsiy kompyuter. Hozirgi kunda korxonalar, o`quv yurtlar, turli 
muassasalar va xonadonlarda keng tarqalgan kompyuterlar. 
Notebook - Bloknot kompyuter. Hajmi ixcham va elektr energiyasi ichiga 
o`rnatilgan batareya (akumlyator) orqali ta`minlaydigan SHKlar.
Portativ kompyuter. kompyuter eng oddiy sondagi elektron qismlardan 
tashkil topgan bo`lib, bu qismlarga nisbatan bajariladigan eng oddiy vazifalarning 
turi esa juda ham oz. Kompyuterlarning bunday elementlari va vazifalari o`tgan 45-
50- yillar ichida deyarli o`zgarmadi, ammo bu elementlarning fizik tuzilishida 
muhim o`zgarishlar yuz berdi. Kompyuterlarning har bir rivojlanish bosqichi 
kompyuterlarning elementlar majmui bilan, ya`ni elementlar bazasi orqali 

---

11 
belgilanadi. EHMning elementlar bazasi o`zgarishi bilan uning xususiyatlari, tashqi 
ko`rinishi va imkoniyatlari ham o`zgarib bordi. Inson tomonidan shu paytgacha 
ixtiro qilingan hech bir texnik qurilma EHMlar kabi jadal rivojlanmagan. Har 10-12 
yilda EHMning tuzilishi va ishlab chiqarilishida katta o`zgarishlar yuz bergan. 
Bunday keskin o`zgarishlar natijasida ular eski EHMlarni yangi modellarning 
qo`llanilish sohalari tobora kengaytirilib borildi va natijada ular eski EHMlarni siqib 
chiqara boshladi. Hisoblash texnikasining rivojlanish davrida biri o`rniga boshqasi 
vujudga keladigan EHM avlodlari haqida gapirish o`rinlidir. 
Shunday qilib, hisoblash texnikasi avlodlarining almashishi asosida EHMning 
elementlar bazasining yangilanishiga asoslanadi. Ya`ngi elementlar bazasining 
vujudga kelishi EHM qismlari, ishlashining yangi tamoyillarini, materiallarning 
yangi xossalarini va ishlab chiqarishning yangi usullarini ochishga olib keladigan 
fundamental va amaliy fan sohalarining rivojlanishiga bog`liqdir. Elementlar 
bazaning yangilanishi hisoblash texnikasini ishlab chiqaradigan zavodlarni to`la 
qayta qurishni, yangi texnologik jarayonlar, jihozlar va boshqa uskunalarni ishlab 
chiqarishni taqozo etadi. Shuning uchun bunday almashish hisoblash texnikasining 
xususiyatlarini tubdan yaxshilay olgandagina o`zini oqlaydi.