O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

IA-64 arxitekturali protsessorlar 
1995 yili birinchi 32 razryadli ko‘p vazifali 80386 rusumli protsessor paydo 
bo‘lganidan so‘ng IA-64 arxitekturasi protsessorlar texnologiyasi sohasida eng 

---

72 
ahamiyatli yutuq bo‘lib qoldi. O‘sha davrda IA-64 arxitekturasi ilk bor Itanium 
protsessorida joriy etilishi va 2000 yilda ishlab chiqarila boshlanishi rejalashtirilgan 
edi. Ushbu protsessor o‘sha yillarda mavjud arxitekturalarda kuzatilgan 
cheklanishlarni yengib o‘tishi hamda bo‘lg‘usi ravnaqi uchun ish unumdorligining 
zaxirasini ta’minlashi kutilgan. Itanium negizida tayyorlanadigan serverlar va ish 
stansiyalari EPIC (Explicitly Parallel Instruction Computing) deb nom olgan yangi 
funksional imkoniyatlar kompleksi tufayli misli ko‘rilmagan ish unumdorligi, 
masshtablanishi bilan ajralib turishi rejalashtirilgan. 
Pentium mikroorocessorlari 
80586 (R5) mikroprotsessorlari Intel firmasi tomonidan patentlantan Pentium 
tavar markasi bo`yicha ko`proq ma’lumdir (boshqa firmalarning 80586 MP 
boshqacha belgilanishga ega: AMD firmasida K5, Cyrix firmasida Ml va b.). Bu 
mikroprotsessorlar besh pag’onali konveyerli strukturaga ega bo`lib, u ketma-ket 
buyruqlarning bajarilish taktlarini ko`p marotaba birgalikda ishlashini ta’minlaydi 
va yana boshqarishni shartli uzatish buyruqlari uchun kesh-buferga ega bo`lib, u 
dasturlarni tarmoqlanish yo`nalishini oldindan aytish imkonini beradi; samarali 
tezkorligi bo`yicha ular har bir buyruqni go`yoki bir takt ichida bajaradigan RISC 
MP lariga yaqinlashadi. Pentium 32razryadli adresli shinaga va 64-razryadli 
ma’lumotlar shinasiga egadir. Tizim bilan qiymatlarni almashish sekundiga 1 Gbayt 
tezlik bilan bajarilishi mumkin.
Hamma Pentium MP larida har biriga 16 Kbaytdan alohida buyruqlar uchun, 
alohida ma’lumotlar uchun sozlangan kesh-xotira va 2-darajali kesh-xotiraning 
sozlangan nazoratchisi (bu nazoratchini MP ning ichki chastotasida ishlashini 
ta’minlaydi) bor; maxsuslashgan konveyerli texnikaviyli qo`shish, ko`paytirish va 
bo`lish bloklari bor bo`lib, ular siljib yuradigan nuqtali amallarning bajarilishini 
jiddiy tezlashtiradi.