O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

 
 
 
 
 
 
 

---

326 
Glossary
 
 
№ 
O’zbekcha(izohi bilan) 
Ruscha
Inglizcha
1 
Avtomatlashtirilgan 
axborot 
texnologiyasi- 
ma’lumotlarni 
uzatish, to’plash, saqlash va qayta 
ishlash 
uchun 
qo’llaniladigan 
hisoblash texnikasi, aloqa tizimlari va 
vositalari 
Авоматизированн
ая 
информационная 
технология 
Automated 
information 
technology 
2 
Avtomatlashtirish-inson tomonidan 
bajariladigan 
ishlarda 
hisoblash 
mashinalari 
va 
tizimlaridan 
foydalanish 
Автоматизация
Automation
3 
Aloqa tarmog’i-biror tarmoqning 
faoliyatini ta’minlovchi jami aloqa 
kanallari (simli, radio yoki optik), 
kanallarni hosil qiluvchi apparatura 
hamda 
aloqa 
markazlari 
va 
bog’lamalari. 
Сеть связи 
Communication 
network 
4 
Amaliy dasturlar paketi-ma’lum bir 
yo’nalishdagi amaliy masalalarni hal 
qilishga 
yo’naltirilgan 
dasturlar 
jamlanmasi (elektron ma’lumotlarni 
qayta ishlovchi dasturlar, buxgalteriy 
ishlariga oid dasturlar, …) 
Пакет 
прикладных 
программ 
Applications 
package 
5 
Arxiv-axborotni 
uzoq 
saqlash 
maqsadida uni siqish. Asosiy maqsad 
doimiy xotiradan kam joyni egallash 
va resurslarni tejash. 
Архив
Archive
6 
Axborot-taqdim etilish shaklidan 
qat’iy nazar shaxs, predmet, dalil, 
voqea, hodisa va jarayonlar haqidagi 
ma’lumot.
Информация
Information
7 
Axborot 
resursi-axborot 
tizimi 
tarkibidagi 
elektron 
shakldagi 
axborot, 
ma’lumotlar 
banki, 
ma’lumotlar bazasi. 
Ресурс 
информации 
Resource to 
information
8 
Axborot 
texnologiyasi-axborotni 
to’plash, saqlash, izlash, unga ishlov 
berish va uni tarqatish uchun 
foydalaniladigan 
jami 
uslublar, 
qurilmalar, usullar va jarayonlar. 
Информационная 
технология
Information 
technology 
9 
Axborot tizimi-axborotni to’plash, 
saqlash, izlash, unga ishlov berish 
Информационная 
система
Information 
system

---

327 
hamda undan foydalanish imkonini 
beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga 
solingan jami axborot resurslari, 
axborot texnologiyalari va aloqa 
vositalari. 
10 Axborot-kommunikatsion 
texnologiyalar-axborotni 
to’plash, 
qayta ishlash, saqlash, tarqatish, 
namoyish etish va amaliy faoliyatda 
foydalanish imkoniyatini beruvchi 
barcha uslublar, ishlab chiqarish 
jarayonlari 
va 
dasturiy-texnik 
vositalar yig’indisi. 
Информационно- 
коммуникационн
ые технологии 
Information and 
Communication 
Technologies 
11 Axborotlashtirish-yuridik 
va 
jismoniy 
shaxslarning 
axborotga 
bo’lgan ehtiyojlarini qondirish uchun 
axborot 
resurslari, 
axborot 
texnologiyalari 
hamda 
axborot 
tizimlaridan 
foydalangan 
holda 
sharoit 
yaratishning 
tashkiliy, 
ijtimoiy-iqtisodiy 
va 
ilmiy-
texnikaviy jarayoni. 
Информатизация Informatization
12 Axborotni 
tashuvchi 
qurilma-
ma’lumotlarni 
saqlashga 
mo’ljallangan ixtiyoriy qo’zg’almas 
yoki qo’zg’aluvchan (olib yurishga 
mo’ljallangan) obyekt, masalan, 
qattiq disk, egiluvchan disk, magnit 
lenta, kompakt disk kabilar. 
Носитель 
информации
Data carrier
13 Brauzer-web-sahifalarni 
ko’rish 
hamda 
foydalnuvcining 
kompyuteriga yuklash imkoniyatini 
beruvchi dastur. 
Браузер
Browser
14 Bufer-kompyuter 
va 
tashqi 
qurilmalar o’rtasida ma’lumotlarni 
almashishda 
qo’llaniladgan 
xotiraning qismi. 
Буфер
Buffer
15 Videokonferensiya-aloqa 
yordamida 
tashkil 
qilinadigan 
o’qituvchi va o’quvchi orasidagi 
interaktiv faoliyat. 
Видеоконференци
я
Video conference
16 Gipermatn-web-hujjatlar orasidagi 
aloqani ta’minlab, biror so’z yoki 
iboradan tashkil topadi. 
Гипертекст
Hypertext

---

328 
17 Global axborot serveri-Internetdagi 
mavjud ma’lumotlar bazasi doirasida 
qidiruvni amalga oshiruvchi server.
Глобальный 
информационный 
сервер
WAIS 
18 Global tarmoq-yagona protokol 
asosida ishlovchi lokal tarmoqlarni 
birlashtirgan 
telekommunikatsion 
tizim. 
Глобальная сеть 
Global network 
19 Dastur-ma’lum masalani hal etishga 
yo’naltirilgan 
va 
kompyuterga 
tushunarli tilda yozilgan algoritmlar 
ketma-ketligi; 
tugallangan 
operatorlarning jamlanmasi bo’lib, 
shu asosda ma’lumot kompyuterda 
qayta ishlanadi. 
Программа
Program
20 Dasturiy 
ta’minot-kompyuter 
tizimlarini 
ishlashini 
ta’minlab 
beruvchi 
dasturlar 
(operatsion 
dasturlar, amaliy dasturlar, …) 
Программное 
обеспечение
Software
21 Dinamik bilimlar bazasi-muayyan 
masalani yechish uchun ahamiyatga 
ega bo’lib, uni yechish jarayonida 
o’zgarib 
boradigan 
(masalan, 
tajribaviy tadqiqotlarni o’tkazish 
davrida virtual labaratoriya, virtual 
amaliy 
mashg’ulot)ma’lumotlarni 
saqlash uchun xizmat qiluvchi baza. 
База 
динамических 
знаний 
Base of dynamic
22 Internet-o’zaro bog’liq kompyuter 
tarmoqlaridan tashkil topgan ochiq 
xalqaro 
axborot 
tizimi. 
Foydalanuvchilar o’rtasida erkin 
ma’lumotlar 
almashish 
va 
foydalanish imkoniyatini beradi. 
Интернет
Internet
23 Internet 
texnologiyalar-axborot, 
telekommunikatsion texnologiyalar 
hamda internetning servis xizmatlari. 
Интернет 
технологии 
Internet 
technology
24 Interfaollik-o’quv 
jarayonida 
o’qituvchi va o’quvchi orasida 
axborot, ma’lumot va fikrlarni 
almashishdagi hamkorlik. 
Интерактивность
Interaction
25 Interfeys-foydalanuvchi 
va 
kompyuter yoki ikkita texnik vosita 
o’rtasida dialog, aloqani ta’minlab 
beruvchi dasturning tashqi ko’rinishi. 
Интерфейс
Interface

---

329 
26 Kompyuter-kiritilgan dastur asosida 
buyruqlarni ketma-ket bajaruvchi 
qurilma; axborotni kiritish, chiqarish, 
avtomatik tarzda qayta ishlash, 
saqlash va uzatishga xizmat qiluvchi 
texnik vositalar majmuasi. 
Компьютер
Computer
27 Login-tarmoqqa, kompyuterga kirish 
uchun 
ruxsat 
berilgan 
foydalanuvchining 
ismi 
yoki 
taxallusi. 
Логин
Login
28 Masofaviy 
kommunikatsiya-
ma’muriy ishlarni (guruh doirasida 
diskussion 
uchrashuvlarni 
tashkillashtirish) amalga oshirishda 
telekommunikatsion texnologiyalarni 
qo’llash.
Дистанционная 
коммуникация
Distance 
communication
29 Masofaviy 
ta’lim-masofadan 
o’qitish 
usullariga 
asoslangan 
pedagogik tizim; masofadan o’qitish 
asosida amalga oshiriladigan ta’lim. 
Дистационное 
образование
Distance 
education
30 Masofaviy ta’lim tizimi-masofadan 
o’qitish orqali ta’lim olish sharoitini 
ta’minlovchi tizim. Bu tizimning 
komponentlari 
sifatida 
o’qitish 
maqsadi, mazmuni, uslubi, vositalari, 
tashkiliy jihatlari, o’qituvchi va 
o’quvchi 
orasidagi 
o’zaro 
hamkorlikni olish mumkin. 
Система 
дистанционного 
обучения 
System of 
distance 
education
31 Ma’lumotlar 
bazasi-elektron 
hisoblash mashinalari yordamida 
qidirib topilishi va qayta ishlashini 
mumkin bo’lgan tarzda tartibga 
solingan va aniq qoidalar asosida 
tashkil 
qilingan 
ma’lumotlar 
to’plami. 
База данных
Database
32 
Ma’lumotlarni 
yig’ish-
ma’lumotlarni 
yig’ib 
ularni 
kompyuterga 
kiritish 
jarayoni. 
Ma’lumotlarni yig’ish avtomatik 
tarzda yoki qo’l mehnati bilan amalga 
oshiriladi. 
Сбор данных 
Data capture
33 Mijoz-tarmoqda server resurslaridan 
foydalanuvchi 
kompyuter 
yoki 
Клиент
Client

---

330 
dastur. Boshqarish xususiyatiga ega 
emas.
34 Mobil 
Internet-WAP 
protokol 
asosida Internetga simsiz ulanish 
texnologiyasi. Mobil aloqa doirasida 
so’rovlarni uzatish GPRS (general 
packet radio servise) yoki CSD 
(circuit switched data) xizmatlari 
bilan amalga oshiriladi. 
Мобильний 
Интернет
Mobile Internet 
35 Onlayn-tarmoqqa ulangan holatda 
ishlash tartibi. 
Онлайн
On-line 
36 Offlayn-tarmoqqa 
ulanmagan 
(avtonom) holatda ishlash tartibi. 
Оффлайн
Off-line 
37 Portal(lotin tiidan porta-darvoza)-
bir 
necha 
serverlar 
guruhiga 
taqsimlangan 
ma’lumotlardan 
to’g’ridan-to’g’ri 
foydalanish 
imkoniyatini 
beruvchi 
server. 
Ma’lumotlar turi va xususiyatlariga 
ko’ra serverlarda taqsimlanadi.
Порталь
Portal
38 Server-tarmoq 
resurslarini 
taqsimlovchi va o’z resurslaridan 
foydalanish imkoniyatini beruvchi 
kompyuter yoki dastur. 
Сервер
Server
39 Teskari aloqa-o’qituvchi tomonidan 
berilgan 
o’quv 
materiallariga 
nisbatan o’quvchilarning javobi. 
Обратная связь 
Feedback
40 Texnologiya-biror ishda, mahoratda, 
ta’limda qo’llaniladigan yo’llar, 
usullar 
majmui; 
ma’lumotlarni 
tarqatuvchi va qabul qilib oluvchi 
vositalar, jumladan, elektron pochta, 
radio, televideniye, telefon, sun’iy 
aloqa va kompyuter tarmoqlarining 
tizimlari. 
Технология
Technology
41 Fayl