O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

Yangi universal ketma-ket periferiya shinalari 
1996 yilda yangi universal ketma-ket shina USB (Universal Serial Bus) paydo 
bo’ldi, taxminlarga qaraganda u yaqin orada ketma-ket va parallel, klaviatura va 
sichqoncha portlarini almashtiradi— barcha qurilmalar bitta raz’yomga ulanadi va 
u ko’p sonli qurilmalarni Plug-Play texnologiyasining engilligi bilan o’rnatish 
imkonini beradi. Plug-Play texnologiyasi («ula va ishla») «issiq» almashtirishni 
amalga oshirish imkonini beradi, ya’ni qurilmalarni kompyuterni o’zmasdan va 
qayta yuklamasdan almashtiradi. Fizik biriktirilgandan so’ng qurilmalar to’g’ri 
anglanadi va avtomatik konfiguraciyalanadi. SHinaning o’tkazish qobiliyati 12 
Mbit/s.
Ko’p qurilmalarni: vinchesterlar, videokameralar, yuqori o’tkazish kobiliyatli 
printerlar va b. yaxshisi SCSI tipidagi interfeyslar va yangi standartlar: Fire Wire — 
«olovli sim» nomi bilan ma’lum bo’lgan IEEE-1394 va AGP (Accelerated Graphics 
Port — tezlashtirilgan grafikli porti ) orqali ulagan ma’quldir. Xususan, o’ta tezkor 
raqamli ketma-ket shina Fire Wire yuqori ishonchlilik va qiymatlarni uzatishning 
yuqori sifati bilan tavsiflanadi, 400 Mbit/s o’tkazish qobiliyatiga ega, uning 
bayonnomasi vaqt bo’yicha kritik ma’lumotlarni kafolatli uzatilishini ta’minlaydi, 
bunda video va audioxabarlarning haqiqiy vaqt o’lchamlarida sezilarli buzulishlarsiz 
o’tishi taninlanadi. Fire Wire shinasi yordamida Plug-Play texnologiyasi bo’yicha 
katta miqdordagi va amalda istalgan konfiguraciyadagi turli xil qurilmalarni bir-
biriga ulash mumkin, bu bilan u oddin aytib o’tilgan SCSI tipidagi qiyin 
konfiguraciyalanadigan periferiya shinalaridan keskin farq qiladi.
Kuchliroq kompyuter tizimlari uchun (lokal tarmoqdar, maynfreylar) yaxshi 
tanilgan, oson murojaat qilinadigan va unchalik qimmat bo’lmagan 10 Base-T 
Externet shinasini va 1 Gbit/s o’tkazish qobiliyati bilan ishlaydiganFibre 
Channel shinasini tavsiya etish mumkin. 
Zamonaviy axborot texnologiyalarining gurkirab rivojlanishi va uni
qo`llash sohasining kengayishi dasturiy ta`minotning jadal rivojlanishiga olib
keldi. Shuni ta`kidlash kerakki 1990-yilda jahon jamiyatida dasturiy ta`minotga
100 million AQSH dollaridan ziyod mablag` sarflangan. Bunda dasturiy ta`minot

---

35 
rivojlanishi yo`nalishi shuni ko`rsatadiki, harakatlar tendensiyasi yiliga 20% o`sib
bormoqda. Hozirgi ko`pchilik dasturiy ta`minotlar dunyodagi yetakchi kompaniya 
Microsoft tomonidan yaratilmoqda.
Axborot tizimlarining dasturiy ta`minoti deganda, hisoblash texnikasi
vositalari bilan ma`lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish va ulardan
foydalanish uchun dasturiy va hujjatli vositalarni jamlash tushiniladi. 
Kompyuterning imkoniyatlarini kengaytiradigan va turli vazifalar bajarishini 
ta'minlaydigan vosita bu albatta dasturiy ta'minotdir. Dasturiy ta'minot odatda 
kompyuterning qattiq diskida saqlanadi va kompyuter yoqilishi bilan maxsus dastur 
- operasion sistema ishga tushadi.