O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

Periferiya shinalari 
Periferiya shinalari juda ham xilma-xildir. IDE (Integrated Drive Electronics), 
EIDE (Enhanced IDE), SCSI (Smale Computer System Interface) lokal shinalari 
ko’proq faqat tashqi qurilmalarida ishlatiladi.
Hozir keng tarqalgan AT Attachment (ASA) interfeysi, 1988 yilda IBM PC 
AT SHK foydalanuvchilariga taklifetilib, Integrated Drive Electronics (IDE) nomi 
ostida keng ma’lum, bitta yig’uvchi sig’imini 504 Mbayt bilan chegaralaydi (bu 
sig’im «kallak—silindr—sektor» an’anaviy adreslashning adres kengligi bilan 
cheklangan: 16 ta kallak x 102 ta cilindr x 63 ta sektor x 512 bayt sektorda q 504 
Kbayt q 528482304 bayt) va 5-10 Mbayt/s qiymatlarni uzatish tezligini ta’minlaydi.
Kallaklar, silindrlar va sektorlar bo’yicha ham an’anaviy (lekin 
kengaytirilgan) adreslashni, ham logik bloklarni (Logic Block Adress LDA) 
adreslashni ishlatadigan Fast ATA-2 yoki Enhanced IDE (EIDE) interfeysi 840 
Mbaytgacha disk sig’imini va 16 Mbayt/s gacha almashish tezligini ta’minlaydi. 
EIDE ga 4 tagacha yig’uvchilar, shu jumladan CD ROM ham, QMLY ham ulanishi 
mumkin. BIOS ning eski versiyalarida EIDE ni qo’llash uchun maxsus drayver 
kerak.
ATA va ATA-2 bilan bir qatorda murakkabroq diskli Small Computer System 
Interface interfeyslarining uchta versiyasi: SCSI-1, SCSI-2 va SCSI-3 keng 
ishlatilmoqda. Ularning afzalliklari: ma’lumotlarni uzatishning yuqori tezligi (Fast 
Wide SCSI-2 interfeysi va yaqin vaqtda qutilayotgan SCSI-3 interfeysi 40 Mbayt/s 
gacha tezlikni ta’minlaydi ), ulanadigan yig’uvchilarning ko’p soni (7 donagacha) 
va maksimal sig’imi; ularning kamchiliklari: narxi balandligi (ATA dan taxminan 
5—10 marta qimmatroq), o’rnatish va sozlash murakkabligi. SCSI-1 interfeysi 8 
bitli shinaga ega; SCSI-2 va SCSI-3 — 16-bitli va kuchli mashina-serverlarda va 
ishchi stanciyalarida ishlatishga mo’ljallangan.

---

34