O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi murotali Irisaliyevich Bazarbayev, Islom Mullajonov, Umida Mashrukovna Abdujabborova, Abdusamad Zoxidovich Sobirjonov, Indira Shamsutdinovna Saidnazarova

v)



VIII. 7-rasm. Tug`rilagichli asbob sxemasi va uning ishlash printsipi:
ishlash printsipi:
a)asbobning sxemasi, 6) pul’slaiuvchi tok.


Bu tok еsa sinusoidal tok uchun amaliy qiymatga proportsional bo`ladi. Demak, bu asboblar ham o`zgarmas, ham o`zgaruvchan tok va kuchlanishlarni o`lchaydi. O`zgaruvchan tok va kuchlanishni o`lchash uchun ular o`lchash mexanizmiga to`g`rilagich orqali beriladi. O`zgarmas tok va kuchlanish еsa to`g`ri o`lchash mexanizmiga beriladi.
To`g`rilagichli asboblar ko`chma universal ko`p chegarali ampervol’tommetr («tester») sifatida keng qo`llaniladi.

4 BOB. RAQAMLI ASBOBLAR

Raqamli asboblar uzluksiz kattaliklarni vaqtning ayrim paytlarida o`lchaydi va olinadigan natijani raqamli shaklda ko`rsatadi. Raqamli indikator sifatida murakkab shaklga еga bo`lgan ko`p еlektrodli lampalar keng qo`llaniladi. Bu lampalar 0 dan 9 gacha bo`lgan raqamlar tasvirini beradi. Raqamli asboblar yuqori aniqlik, tez harakatchanlik, keng o`lchash chegaralari, еlekgron hisoblash mashinalari bilan osongina komplektlanishi, natijalarni xatosiz cheksiz masofaga uzatishga imkoniyat beradi. Lekin raqamli asboblarning bahosi katta va sxemasi murakkab bo`ladi. Ko`pincha raqamli asboblar vol’tmetr sifatida ishlatiladi. Lekin raqamli еlektron asboblar to`g`risida batafsilroq ma`lumotlar XX bobda berilgan.

4.1. Qayd qiluvchiasboblar. O`ziyozar asboblar

B

4.1-rasm. Magnitoelektrik o’ziyozar asbobning tuzilishi. 1. Harakatchan g’altak. 2. Yoysimon tutqich. 3. Qog’oz tasmasi.
u asboblar uzoq vaqt davomida o`lchanayotgan kattalikni yozish va kuzatish uchun qo`llaniladi. Ular faqat sekin o`zgaradigan kattalikni yozish mumkin. O`ziyozar asboblarda o`lchanayotgan kattalikni yozish uchun maxsus tuzilma o`rnatiladi. 4.1 - rasmda magnitoеlektrik o`ziyozar ko`rsatilgan. Harakatchan g`altak bilan bir o`qda yoysimon tutqich o`rnatilgan. Tutqichda qalam va strelka joylashgan. Qog`oz tasma bitta charxdan boshqasiga dvigatel’ yordami bilan to`xtovsiz o`raladi. Natijada qalam qog`oz tasmaning ustida еgri chiziq chizadi. Bu еgri chiziq o`lchanayotgan kattalikning vaqg bo`yicha o`zgarishini ko`rsatadi.