O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika instituti

 Sanoatda haroratni o‘lchash vositalaridan foydalanish chegaralari 

O‘lchash vositasi 

turi 

O‘lchash vositalarining turli tumanligi 

Davomli 

foydalanish 

chegarasi 

1 

2 

3 

4 

Kengayish 

termometrlari 

Suyuqlik termometrlari 

Diometrik, bemetall termometrlar 

-200 

-150 

750 

700 

Manometrik 

termometrlar 

Gazli 

Suyuqlikli 

Bug‘ – suyuqlikli (Kondensatsion) 

-150 

-150 

-50 

1000 

600 

300 

Termoelektrik 

termometrlar 

Termoelektrik termometrlar 

-200 

2500 

Qarshilik 

termometrlari 

Metall  qarshilik termometrlari 

Yarim o‘tkazgichli qarshilik termometrlari 

-260 

-272 

1100 

600 

Pirometrlar 

Kvazimonoxromatik pirometrlar 

Spektral nisbatli pirometrlar 

To‘liq nurlanish pirometrlari 

700 

300 

50 

6000 

2800 

3500 

---

 

13 

 

Eng qulay, aniq va ishonchli o‘lchash usullari - haroratning birlamchi datchiklari 

sifatida qarshilik termoo‘zgartkichi va termoelektr o‘zgartkichlardan foydalanadigan 

kontaktli usullar hisoblanadi. 

2.1-jadvalda  sanoatda  haroratni  eng  ko‘p  tarqalgan  o‘lchash  vositalarining 

qo‘llanish chegaralari ko‘rsatilgan. 

Suyuqlikli termometrlarning ishlash prinsipi asbob ichiga solingan termometrik 

suyuqlikning  hajmi  harorat  ko‘tarilishi  yoki  pasayishida  o‘zgarishiga  asoslangan. 

Suyuqlikli termometrlar  – 200 

0

C dan + 750 °C gacha oraliqdagi haroratni o‘lchash 

uchun  ishlatiladi.  Shisha  termometrlarning  ishlatilish  usuli  sodda,  aniqligi  yetarli 

darajada yuqori va arzon bo‘lganligi sababli laboratoriya va sanoatda keng tarqalgan. 

Shisha termometrlarning suyuqligi sifatida simob, toluol, etil spirti (etanol), kerosin, 

petroley  efiri,  pentan  va  boshqalar  ishlatiladi.  Ularning  qo‘llanish  chegaralari  2.2- 

jadvalda keltirilgan. 

2.2 – jadval.