O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi

O’tish vaqti
O’tildi
1	Sintaktik birliklar. So’z birikmasining lisoniy sintaktik xususiyatlari va bog’lanish omillari.	2
2	Valentlik va sintaktik aloqa lison va nutq dixotomik bo’linishida.	2
3	Sodda gap tahlili.	2
4	Gap va so’z kengaytiruvchilari.	2
5	Sodda gaplarning murakkablashuvi	2
6	Uyushgan gap va uning til lisoniy sintaktik sistemasidagi o’rni.	2
7	Qo’shma gap, uning lisoniy turlari va xususiyatlari.	2
8	O’zga gapli sintaktik hodisalarning lisoniy qurilish xususiyatlari.	2
9	Tinish belgilari: turlari va vazifalari. Tinish belgilarining qo’llanishidagi muammolar.	2
	Jami:	18

MUSTAQIL ISHLARNI TASHKIL ETISHNING SHAKLI VA MAZMUNI
“Hozirgi o’zbek tili” fanini o’rganuvchi talabalar auditoriyada olgan nazariy bilimlarini mustahkamlash va tilShunoslikning amaliy masalalarni hal qilishda ko’nikma hosil qilish uchun mustaqil ta’lim tizimiga asoslanib, kafedra o’qituvchilari rahbarligida, mustaqil ish bajaradilar. Bunda ular qo’shimcha adabiyotlarni o’rganib hamda Internet saytlaridan foydalanib referat va ilmiy doklad tayyorlaydi, amaliy mashg’ulot mavzusiga doir uy vazifalarini bajaradi, ko’rgazmali qurollar va slaydlar tayyorlaydi.
Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning hususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanishga tavsiya etiladi:

t/r	Mustaqil ish mazmuni	soati
1	Darslik va o’quv qo’llanmalar bo’yicha fan mavzularini o’rganish.	4
2.	Tarqatma materiallar bo’yicha ma’ruza qismlarini o’zlashtirish.	4
3	Internet saytlaridan ma’lumotlarni tanlash va o’zlashtirish.	4
4	Maxsus adabiyotlar bo’yicha referat va konspektlar tayyorlash;	4
5	“O’zbek tili va adabiyoti” jurnalida e’lon qilingan maqolalar ustida ishlash.	4
6	Muayyan mavzuda referat yoki taqdimot tayyorlash	4
7	“Til va adabiyot ta’limi” jurnalida e’lon qilingan maqolalar ustida ishlash.	4
8	Slaydlar tayyorlash.	4
	Jami	32

"Hozirgi o`zbek tili" fanidan o`zbek tili yo`nalishi
3-kurs talabalarini baholashning reyting ishlanmasi va baholash mezonlari
Talabaning o`zlashtirishi 100 ballik tizimda baholanadi. O`zbek dialektologiyasi fani bo`yicha talabaning o`zlashtirish ko`rsatkichi joriy nazorat uchun 40 ball, oraliq nazorat uchun 30 ball, yakuniy nazorat uchun 30 ball shaklida taqsimlangan.
Reyting ishlanmasi
5-semestr

T\r	Nazorat turlari	Soni	Ball	Jami Ball
1	Joriy nazorat
	1-2-3-4-5- amaliy mashg`ulotlari	5	2	10
	1-2-3-4-5-seminar mashg’ulotlari	5	2	10
	6-7-8-9-amaliy va 6-7-8-9-seminar mashg’ulotlari	8	2,5	20
	Jami	18		40
2	Oraliq nazorat
	2.1. Test sinovi	40	0,5*40	20
	2.2. Mustaqil ta’lim.	10	1*10	10
	Jami			30
3	Yakuniy nazorat
	3.1. Yozma ish (ma’ruza mavzulari bo`yicha savolllarga javob qaytarish)	5	6	30
Jami				100

Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati

Asosiy adabiyotlar

1. 
   Jamolxonov H. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Oliy o’quv yurtlari uchun darslik. – Toshkent: O’zME, 2013.
   
2. 
   Sayfullaeva R. , Mengliyev B., Boqiyeva G. Hozirgi o’zbek tili. O’quv qo’llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009
   
3. 
   Sayfullaeva R. , Mengliyev B., Boqiyeva G. Hozirgi o’zbek tili. Darslik. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009.
   
4. 
   Rahimov S. , Umurqulov B. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Darslik. –Toshkent: O’qituvchi, 2003.
   

Qo‘shimcha adabiyotlar

5. 
   Jamolxonov H. O’zbek tilining nazariy fonetikasi. Oliy o’quv yurtlari uchun darslik. – Toshkent: O’zME, 2013.
   
6. 
   Zamonaviy o’zbek tili. Morfologiya. Darslik. – Toshkent: Mumtoz so’z, 2008.
   
7. 
   Zamonaviy o’zbek tili. Sintaksis. Darslik. – Toshkent: Mumtoz so’z, 2013.
   

8. 
   Mirtojiyev M. O’zbek tili fonetikasi. – Toshkent: Fan, 2013.
   
9. 
   Nazarov K., Egamberdiyev B. O’zbek tili imo-ishora qoidalari. (Punktuatsiya). Oliy o’quv yurtlari filologiya fakulteti talabalari uchun qo’llanma. –Toshkent: O’qituvchi, 1996.
   
10. 
    Ne’matov H., Rasulov R. O’zbek tili system leksikologiyasi asoslari. – Toshkent, Universitet, 1995.
    
11. 
    Ne’matov H., Bozorov O. Til va nutq. – Toshkent: O’qituvchi, 1989.
    
12. 
    Nurmonov A. O’zbek tilshunosligi tarixi.Oliy o’quv yurtlari o’zbek filologiyasi fakulteti talabalari uchun o’quv qo’llanma.- Toshkent, O’zbekiston, 2002.
    
13. 
    Nurmonov A. va b. O’zbek tilining mazmuniy sintaksisi.Toshkent: Fan,1992.
    
14. 
    O’rinboyev B. Hozirgi o’zbek adabiy tilida sintaktik munosabatlar. (O’quv qo’llanma). Samarqand, 2002.
    
15. 
    Hojiyev A. O’zbek tili so’z yasalish tizimi. Oliy o’quv yurtlari filologiya fakulteti talabalari uchun qo’llanma –Toshkent: O’qituvchi, 2007.
    
16. 
    Irisqulov M.Tilshunoslikka kirish. Darslik. – Toshkent; Yangi asr avlodi, 2009.
    

I nternet saytlari
17.http.||www.ziyo.net.
18. http.||www.thinsan.com..
19.http.||www.literature.uz.
20. http.||www.genhis.philol.ru.
21.http.||www.en.wicipediya
22. http.||www.brocu.ca/cjurses/4F70/struct. html.

TESTLAR

1. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 1.
   

   Bo'lsa, esa so'zlari yordamida bog'langan qo'shma gaplarda bo'lsa, esaso'zlari qayerda keladi?

   qiyoslanuvchi bo'lakdan so'ng

   birinchi gap boshida

   qiyoslanuvchi bo'lakdan oldin

   birinchi gap oxirida

2. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 15. Sintaksis va uning predmeti. So’z birikmasi. Qiyinlik darajasi – 3.
   

   Lisoniy hodisaga xos xususiyatlarni aniqlang. 1) bevosita kuzatishda berilmaganlik (moddiylikdan xolilik); 2) miqdoran cheklilik; 3) takrorlanuvchanlik, 4) ijtimoiylik va majburiylik; 5) miqdoriy cheklanmaganlik;

   1,2,3,4

   2,3

   2,4

   3,4

3. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 15. Sintaksis va uning predmeti. So’z birikmasi. Qiyinlik darajasi – 3.
   

Nutqiy hodisalarga xos xususiyatlarni belgilang. 1)u bevosita kuzatishda berilganlik; 2)miqdoriy cheklanmaganlik; 3) takrorlanuvchanlik, 4) betakrorlik; 5) individuallik; 6) ixtiyoriylik

1,2,4,5,6

2,3,4

4.5,6

3,4,5

4. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bo’limi – 7; Fan bobi –16. Qiyinlik darajasi – 3.
   

   Lisoniy birlikning valentligini to’ldiruvchi birlik nima?

   Aktant

   Argument

   Diktum

   Agens

5. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 1.
   

Butun-qism munosabati quyidagi qaysi so’z birikmasida ifodalangan.

stolning oyog’i

mening kitobim

e’tiborsizlik oqibati

yashashningzavqi

6. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
   

Mustaqil so’zlarning nutq jarayonidagi erkin bog’lanishi qanday termin bilan yuritiladi?

sintaktik aloqa

Tenglanish

Tobelanish

Sintagmatik munosabat

7. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 1.
   

Gapning asosini nima tashkil qiladi.

Tobelanish

Tenglanish

Ega va kesim

Kesim

8. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 1.
   

Gaplarni sodda va qo'shma gaplarga ajratishga nima asos bo’ladi?

kesimlik belgisining miqdori

gap bo’laklarining miqdori

uyushgan kesimlar miqdori

Ohang

9. 
   Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
   

Qaysi javobda so’z birikmasi berilmagan?

O’qib chiqdi

Maktab tomon bormoq

Hammadan ulug’

Tog’lar-u qirlar

10. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Quyidagi gapdagi modusni aniqlang: Men o’ylaymanki, u bugun kelmaydi.

Men o’ylaymanki

u bugun kelmaydi

bugun kelmaydi

Modus ifodalanmagan

11. Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.

Sintaktik birlik (SB, gap bo’lagi, gap) da ifodalangan borliq bo’lagi, voqelik, vaziyat mazmuniy sintaksisda nima deb yuritiladi.

Propozitsiya

Presuppozitsiya

Modus

Aktant

12.Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.

Propozitsiya yana qanday termin bilan yuritiladi?

Dictum

Presuppozitsiya

Modus

Agens

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Quyidagi qaysi birikmada egalik – egalik qilinuvchi narsa mazmuni ifodalangan?

Halimning qalami

Odamning qo’li

Ilmning tashabbuskori

Odamningyaxshisi

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Quyidagi qaysi birikmada belgi egasi – belgi munosabati ifodalangan?

Uyning tozaligi

Bolaning yig’lashi

Yashashning zavqi

Urushning asorati

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

A’lochi o’quvchilar barcha imtihonlarni muvaffaqiyat bilan topshirdilar gapi nechta sintagmaga bo’linadi?

3 ta

2 ta

4 ta

Ta

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Ismli birikmalarni aniqlang. 1) keng dala; tuxumdan kichik; 3) ovozdan tez;4) odamlarning biri; 5) tez o’qish; 6) o’quvchilarning hammasi 7) vazifani bajarmoq.

1,2,4,6,

1,2,6,7

1,3,5,6,7

2,3,4,5,6,7

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Qanday bog’lanishda tartib va joylashuv omili asosida belgilanadi?

Bitishuv

Moslashuv

Boshqaruv

Moslashuv va bitishuv

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Nutqiy so’z birikmalari uchun qanday belgilar tegishli? 1) birdan ortiq mustaqil so’z; 2) a’zolarning ma’noviy va grammatik jihatdan mosligi; 3) tobelik; 4) fikr ifodalash 5) tayyorlik 6) tushuncha ifodalash.

1,2,3,6,

1,2,3,5,6

1,2,3,4,5,6

1,2,5,6.

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Mustaqil so’zning barchasi uchun tobelikni ta’minlovchi formal ko’rsatkichni aniqlang.

Kelishiklar

Egalik qo’shimchalari

Ko’makchilar

Zamon qo’shimchalari

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Qanday qo’shimchalar mustaqil so’zlarning hokim mavqeda kelishini ifodalab, uning tobe so’zga munosabatini ko’rsatadi?

Egalik qo’shimchalari

Kelishik qo’shimchalari

Zamon qo’shimchalari

Shaxs-son qo’shimchalari

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Biriktiruvchi leksemaning ma’noviy jihatdan o’ziga mos birikuvchilarni tanlashi…deyiladi.

Lug’aviy valentlik

Sintaktik valentlik

Semantik valentlik

Sintagmatika

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 15. Sintaksis va uning predmeti. So’z birikmasi.Qiyinlik darajasi – 2.
    

Qaysi birikuvda tartib o’zgarishi bilan sintaktik birlik turi o’zgaradi?

Bitishuv

Boshqaruv

Moslashuv

Tenglanish

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Izohlovchilar ko'pincha qanday so'zlar bilan ifodalanadi?

Otlar

Sifatlar

Sifatdoshlar

ot va sifatlar

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009 Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Qaratqichli aniqlovchilar bilan qaralmish munosabatga kirishganda, ular qanday shakllanishi mumkin? 1. Qaratqich va qaralmish belgili keladi. 2. Qaratqich belgisiz, qaralmish belgili keladi. 3. Qaratqich va qaralmish belgisiz qo’llanadi. 4. Qaratqich belgili, qaralmish belgisiz keladi.

1,2,3,4

1,3,5

1,2

2,3,4

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Ham sifatlovchi, ham qaratqich aniqlovchi ishtirok etgan gapni aniqlang. 1. Bahayhat samolyot yerga ohista qo'ndi. 2. Shu payt ichkaridan ship-ship qadam tovushi eshitildi. 3. Kumush qishdan, zumrad bahordan, qolishmaydi kuzning ziynati. 4. Bir kishi ariq qaziydi, ming kishi suv ichadi. 5. Yangi binolar qishloqning husniga husn qo'shmoqda.

2,3,5

1,3,5

1,2

2,3

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Kesim ergash gapli qo’shma gap berilgan qatorni aniqlang. 1. Buning natijasi shu bo’ldiki, To’laganning qanshariga musht tushdi. 2. Donolarning o’giti shundayki, so’zning lazzati gapirishda emas, balki eshitishdadir. 3. Qizig’i shundaki, shu ko’rinishiga ovozi muloyim edi. 4. Umidim uldurki, so’zim martabasi avjdan quyi inmagay.

1, 2,3,4

1,2,3

1,4

1,3,4

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

So‘z birikmalari tarkibida so‘zlarni bir-biriga bog‘lashga xizmat qiluvchi birliklarni aniqlang.

aloqa-munosabat shakllari, ko‘makchilar

aloqa-munosabat shakllari, ko‘makchilar, bog‘lovchilar

faqat ko‘makchilar

ko‘makchilar, bog‘lovchilar va Yuklamalar

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Ko‘makchilar asosan qaysi kelishiklar bilan vazifadosh hisoblanadi?

jo‘nalish, chiqish, o‘rin-payt kelishiklari bilan

tushum, jo‘nalish, chiqish, o‘rin-payt kelishiklari bilan

barcha kelishiklar bilan

jo‘nalish va chiqish kelishiklari bilan

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

O’rin ergash gapli qo’shma gap berilgan qatorni aniqlang. 1. Katta arava qaysi yo’ldan Yursa, kichik arava ham xuddi shu yo’ldan Yuradi. 2. Qayerda ish to’g’ri yo’lga qo’yilgan bo’lsa, o’sha yerda rivojlanish bo’ladi. 3. Qayerda ahillik bo’lsa, o’sha yerda qut-baraka bo’ladi. 4. Ahillik bor yerda temir suvda cho’kmaydi.

2,3

2,3,4

1,2,3,4

1,2,3

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Qaysi qatordagi ergashgan qo’shma gap tarkibida bosh gap ergash gapdan oldin qo’llangan?

Kamtar bo’l, chunki kamtarlik insonni kamolatga boshlar.

Men bilgan yovu kishilar u yerda bor, shuning uchun men bormayman

Qo’rqoq keta turib maqtansa, jasur qaytib kelib maqtanadi.

Olim bo’lsang, olam seniki.

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 1.
    

.

Gap bo’laklarining odatdagi tartibi qaysi uslub uchun xos?

Ilmiy

Badiiy

So’zlashuv

Publitsistik

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bo’limi – 7; Fan bobi –15. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Tobe bog’lanishli so‘z qo‘shilmasini toping.

mehnatda fidokor

Markaziy Osiyo

o‘qidi, lekin yozmadi

yosh-u qari

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bo’limi – 7; Fan bobi –18. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Qo’shma gap qismlari orasida izohlash munosabati bo’lganda ular orasiga qanday tinish belgisi qo’yiladi?

Tire

Ikki nuqta

Vergul

nuqtali vergul

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bo’limi – 7; Fan bobi –18. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Quyida berilgan qo’shma gaplar takibidagi sodda gaplar orasiga qo’yilishi lozim bo’lgan tinish belgilari qaysi javobda to’g’ri ko‘rsatilgan? 1. Yuragida qanday dard bor // mana bu menga sir. 2. Mening bir jaydari falsafam shu // hargiz iltimosga kuning qolmasin. 3. To’rt mashina o’g’it Yubordi // fermerlarga vaqtida to’g’ri tahsimlandi.

Tire, ikki nuqta, tire

vergul, ikki nuqta, tire

Tire, ikki nuqta, vergul

ikki nuqta, tire

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Bajaruvchining harakat va holat jarayonida qay darajada ishtirok etishini bildiruvchi fe’l shakli nima deb ataladi?

Fe’lning nisbat shakllari

Fe’lning harakat tarzi shakllari

Fe’l mayli shakllari

Fe’lning vazifa shakllari

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Berilgan misoldagi ergash gapning kesimi qaysi mayl ma’nosini ifodalagan?

Kimki buni tushunmabdi, u katta xatoga yo‘l qo‘yadi.

Shart mayli

Xabar mayli

Maqsad mayli

13. 
    Manba. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 17. Qo’shma gap. Qiyinlik darajasi – 2.
    

qolipli qo’shma gap qaysi qatorda berilgan?

Odam borki, odamlarning naqshidir.

Mevali daraxtlar ko’p hosil qilsa, qish qattiq keladi.

Yozi bilan tinimsiz mehnat qildik, shu sababli mo’l hosil oldik.

Shamol qay tarafga essa, maysa ham o’sha tomonga egiladi

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 17. Qo’shma gap.Qiyinlik darajasi – 2.
    

Aminmanki, “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun ta’lim tizimimizni yaxshilashda tub burilish yasaydi. Ergashgan qo’shma gap turini aniqlang.

To’ldiruvchi ergash gapli qo’shma gap

Ega ergash gapli qo’shma gap

Aniqlovchi ergash gapli qo’shma gap

kesim ergash gapli qo’shma gap

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 17. Qo’shma gap. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Gul barglari uchishadi, tushmayin deb qo’lingga. Ushbu gap haqidagi to’g’ri mulohazani aniqlang

hol ergash gapli qo’shma gap

Payt ergash gapli qo’shma gap

sodda gap

bog’langan qo’shma gap

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Kesimlik kategoriyasining tarkibiy qismlarinoto’g’ri ko’rsatilgan javobni aniqlang.

Egalik

tasdiq-inkor

Mayl

shaxs-son

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Kesimlik ma’nosining tafsiliy ifodalanishini aniqlang.

Ishchi edim

Yozmasaydingiz.

Yoz.

O’qituvchiman.

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 17. Qo’shma gap.Qiyinlik darajasi – 2.
    

“Qizim, umring uzoq bo’lsin”, - dedi yo’lovchi. Ushbu gapni o’zlashtirma gapga aylantirganda muallif gapidagi dedi so’zi qanday so’zga almashadi?

Tiladi

Dedi

Aytdi

so’radi

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bo’limi – 7; Fan bobi –18. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Birinchi qismida nuqta, ko’p nuqta, undov yoki so’roq belgisi bo’lgan ko’chirma gap o’rtasida kelgan muallif gapidan so’ng qanday tinish belgisi qo’yiladi?

Nuqta

Vergul

1-qismida nuqta, ko’p nuqta bo’lgan hollarda – vergul; undov, so’roq belgisi bo’lgan hollarda nuqta belgilari qo’yiladi.

nuqtali vergul.

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 17. Qo’shma gap. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Qaysi qatorda to’ldiruvchi tobe gapli qo’shma gap berilgan?

Shohga bildirdilarki, navkarlar boshqa bir puldor beklar xizmatiga o’tib ketadi.

Yutug’imiz shundaki, har bir xodim o’z vazifasini yaxshi biladi.

Qay vaqt uyga kirmay, ko’sak chuvib o’tirgan bo’ladi.

Qayerda janjalli ish bo’lsa, o’sha kishini ro’para qilamiz.

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 17. Qo’shma gap.Qiyinlik darajasi – 3.
    

Aralash murakkab qo’shma gap berilmagan javobni toping.

Kimning qalbi pok bo’lsa, uning ishlari o’z-o’zidan yurishib ketaveradi, hamma unga madadkor bo’ladi

Shuni unutmangki, siz kelajagimisiz va butun umidimiz sizlardan

Ko’lga yetib kelsa, birdaniga miltiq gumburladi va suv yuzida pitirlayotgan ikki-uchta o’rdak ko’rindi.

Shuni unutmaki, sen yer farzandisan va yerni ardoqlash, uni, obod qilish sening vazifangdir.

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

“Gap haqida sintaktik nazariyalar” asari muallifi kim?

A. Nurmonov

N. Mahmudov

M. Asqarova

G’. Abdurahmonov

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Deb so’zi yordamida bog’langan ergash gaplarning kesimi qanday shaklda bo’ladi?

III shaxs buyruq mayli shaklida

II shaxs buyruq mayli shaklida

III shaxs shart mayli shaklida

I shaxs buyruq mayli shaklida

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 3.
    

Qismlari teng bog’lanmagan qo’shma gapni toping.

Unutmang – shahar bedarvoza emas.

Gap ko’p, umr bo’lsa oz.

Vijdonli kishini ta’qib etish mumkin, ammo sharmanda qilish mumkin emas

Uning so’zlari jonli chiqdi-Yu, lekin savollar shoshirib qo’ydi.

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Buyuk bobokalonlarimiz: Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy boshqa allomalar qator asarlari bilan jahon fanini boyitganlar. Ushbu gapdagi ikki nuqtaning qo’llanish sababi qaysi bandda to’g’ri izohlangan?

umumlashtiruvchi bo’lak uyushiq bo’laklardan oldin qo’llangani uchun

egadan so’ng ajratilgan izohlovchilar kelgani sababli

bog’lovchisiz qo’shma gap qismlari orasida izohlash munosabati ifodalangani uchun

egalar sanash ohangi bilan aytilgani uchun

13. 
    Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009. Fan bobi 7. Sintaksis. Fan bo’limi 16. Gap va uning qurilish qolipi. Qiyinlik darajasi – 2.
    

Kel, o’zbek qardoshim, kel, mening aziz qo’nog’im bo’l, qalbing huzurli o’lsin, - dedi u o’rnidan turib. Ushbu gapda nechta undalma qatnashgan?

1 ta

Undalma qatnashmagan

2 ta

3 ta