Sodda gaplarning murakkablashuvi Filologiya fanlari doktori, professor

Sodda gaplarning murakkablashuvi

Filologiya fanlari doktori, professor

Xolmanova Zulxumor Turdiyevna

REJA:

Sodda gap lisoniy imkoniyatlarining nutqiy
voqelanishi, unda lisoniy va nolisoniy
omillar munosabati
4
Gapning ajratilgan bo’laklari
1
Uyushiq bo’laklar. Undalma
2
Kirish va kiritma kengaytiruvchilar
3
5
Sodda gapning tarkibida
Sodda gapni ham shakily, ham mazmuniy jihatdan murakkablashtiradi
Harakat nomli tizimlar
Sifatdosh, ravishdosh o‘ramlar
ajratilgan bo‘laklar:
Kirish va kiritma qurilmalar
Undalmalar
Uyushiq bo‘laklar

Gapda ishtirok etayotgan atov birliklarining ma’nosi so‘zlovchi uchun yetarli darajada ochilmagan bo‘lishi mumkin. Shunda ularning ma’nolarini muayyanlashtirish maqsadida alohida, ta’kid ohangiga ega bo‘lgan atov birliklari nutqqa kiritiladi. Quyidagi gaplarga e’tibor bering: 1. Shavkat she’r o’qidi. 2. Yurtim – Nurota. 3. Uning kafolati kerak bo’ladi. 4. Soy bo‘yida uzoq turdi. 5. Seni sog‘indim. Tinglovchi uchun ushbu gaplardagi ma’lum bir so’zlar ma’nolari izohlarsiz noaniq bo‘lishi mumkin. Buni e’tiborga olgan holda so‘zlovchi ularni muayyanlashtiruvchi so‘zlar bilan qo‘llaydi: 1. Shavkat, shoir, she’r o’qidi. 2. Yurtim – Nurota, tog’lar orasi. 3. Uning, Ikrom Imomzodaning, kafolati kerak bo’ladi. 4. Soy bo’yida, qo’sh yong’oqning tagida, uzoq turdi. 5. Seni, vafodorimni, sog’indim.

• Gapda ishtirok etayotgan atov birliklarining ma’nosi so‘zlovchi uchun yetarli darajada ochilmagan bo‘lishi mumkin. Shunda ularning ma’nolarini muayyanlashtirish maqsadida alohida, ta’kid ohangiga ega bo‘lgan atov birliklari nutqqa kiritiladi. Quyidagi gaplarga e’tibor bering: 1. Shavkat she’r o’qidi. 2. Yurtim – Nurota. 3. Uning kafolati kerak bo’ladi. 4. Soy bo‘yida uzoq turdi. 5. Seni sog‘indim. Tinglovchi uchun ushbu gaplardagi ma’lum bir so’zlar ma’nolari izohlarsiz noaniq bo‘lishi mumkin. Buni e’tiborga olgan holda so‘zlovchi ularni muayyanlashtiruvchi so‘zlar bilan qo‘llaydi: 1. Shavkat, shoir, she’r o’qidi. 2. Yurtim – Nurota, tog’lar orasi. 3. Uning, Ikrom Imomzodaning, kafolati kerak bo’ladi. 4. Soy bo’yida, qo’sh yong’oqning tagida, uzoq turdi. 5. Seni, vafodorimni, sog’indim.