O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-texnоlоgiya instituti kimyo-texnоlоgiya fakulteti

Ang’izga ekilgan oshoshqovoq ko’chatining tutib ketishi va yig’ishtirishgacha saqlanuvchanligi

T/r	Ekish sxemasi	Ekilgan ko’chat soni, (10m^2)	Ko’chatlarni tutib qolishi, (10m^2)		Ko’chatlarni yig’ishtirishgacha saqlanuvchanligi, (10m^2)		Ko’chat qalin-ligi, ming/ga
			dona	%	dona	%
1		8,3	7,7	92,5	6,9	83,1	6900
2		7,1	6,5	92,2	5,9	83,9	5900
3		6,2	5,7	92,9	5,2	84,3	5200

Ko’chatlarni hosilni yig’itirib olgungasa maydonda saqlanuvchaligida ham farq deyarli kuzatilmadi. Bunda birinchi variantda 83,1 % ko’chat saqlanib qolgan bo’lsa, ikkinchi variantda 83,9 %, uchinchi variantda esa barcha variantlardagidan biroz ko’proq 84,3 % ko’chatlar saqlanib qoldi. Buni ko’chatlar orasidagi masofa kengligi sababli ishlov berish jarayonidagi qulaylik bilan izohlash mumkin.

Shunday qilib, hosil yig’ishtirib olinguncha bo’lgan davrda gektar hisobiga ko’chatlar ekish sxemasida o’rtacha 6900 dona, ekish sxemasida 5000 dona, ekish sxemasida esa 5200 dona saqlanib qolganligi ma’lum bo’ldi.
4.3. Ang’izga ekilgan oshqovoqning mahsuldorlik ko’rsatkichlari.
Qishloq xo’jalik ekinlarida mahsuldorlik ko’rsatgichlari bir tupdagi olingan hosil va uning tarkibi bilan tahlil qilinadi.
Tajribada oshqovoqning mahsuldorlik ko’rsatkichlarini o’rganishda quyidagi ko’rsatkichlar aniqlandi:
- bir dona oshqovoq mevasining bo’yi,sm.
- bir dona oshqovoq mevasining kengligi, sm.
- bir dona oshqovoq mevasining aylanasi, sm.
- bir dona oshqovoq mevasining vazni, kg.
- bir tupdagi mevalar soni, dona.
Bu ko’rsatkichlarni aniqlashda takrorlar bo’yicha 10 donadan o’simlik olinib, o’lchash ishlari bajarildi va o’nga bo’lish orqali o’rtachasi topildi. Quydagi 4.3.1-jadvalda ang’izga ekilgan oshoshqovoq mevasinig yirikligi keltirilgan.
4.3.1-jadval
Ang’izga ekilgan oshoshqovoq mevasinig yirikligi, sm

T/r	Ekish sxemasi	Oshqovoq mevasi
		Bo’yi	Kengligi	Aylanasi
1		11,3	21,5	69,2
2		12,5	23,4	74,7
3		12,8	23,9	75,5

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, o’simlikni oziqlanish maydoni mevalarning yirikligiga o’z ta’sirini ko’rsatdi. Oziqlanish maydoni kichik bo’lgan 1 variantda mevaning yirikligi (bir dona mevaning bo’yi o’rtacha 11,3 sm, kengligi 21,5 sm, aylana uzunligi 69,2 sm) boshqa variantlarga nisbitan kichik bo’ldi. 2 variantda oshqovoq mevasining bo’yi o’rtacha 12,5 sm, kengiligi 23,4 sm, aylana uzunligi 74,7 sm, 3 variantda esa ko’rsatkichlarga mos raishda o’rtacha 12,8 sm, 23,9 sm va 75,5 sm dan iborat ekanligi aniqlandi.

Demak, oziqlanish maydonining kattaligi oshqovoq mevalarining yirik bo’lishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Oshqovoq mevalarining yirikligini o’rganish bilan bir vaqtda uning o’rcha og’irligi ham aniqlandi. (4.3.2 –jadval)
Oshqovoq mevalarining yirikligi to’g’ridan to’g’ri uning og’irligiga o’z ta’sirini o’rkatdi. Mevalar qancha kichik bo’lgan bo’lsa ularning vazni ham yengil bo’lishi kuzatildi. Oshqovoq o’simligini ekish sxemasida ekilishi natijasida bir mevaning o’rtacha vazni 4,4 kg, ekish sxemasida ekilganda 5,1 kg, ekish sxemasida ekilganda esa 5,4 kg ni tashkil qildi. Oziqlanish maydanining kattaligi natijasida mevaning yirikligiga ortib borgani kabi uning vazni ham ortib boradi.