O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti fizika – matematika fakultetі «fizika va astronomiya o’qitish metodikasi»

Detallarni ultratovushli tozalash metodi. Ultratovush tebranishlarining tozalovchi tartibi kvitansiyaga asoslangan. Ultratovushli tozalash metodi ixtiyoriy ifloslanishdan qutilishga imkon beradi: mayda metall bilan yaltirashdan keyin paydo bo’lgan materiyallarning qo’ldigi.

Konstruktorlar ultratovushni tozalash uchun maxsus vannalar yasashgan (11-rasm). Detallar transporterlar bilan vannaga yetkaziladida, unda ular ultratovushni tozalashga tushadi. Yuvuvchi qismida tozalanadi.

11-rasm. Buyumni ultratovushli tozalash sxemasi:

1 —vibrator; 2 — yuqori chastotadagi generatorga chiqarish; 3 — kontaktli suyuq; 4 — nasos ; 5 — tindirgich; 6 — tozalanadigan detallar.
Yog’li plenkalar va nozik yopishgan bo’laklar yuqori chastotali (≈300 кГц) ultratovush tebranishlar bilan ajratiladi. Qattiq qoplamalar (masalan, laklar) pastgi chastotani (≈25 кГц) tebranishlar bilan ajratiladi.

Metall buyumlarni ultratovushli tozalash metodini bunday demonstratsiyalab ko’rsatishga bo’ladi: vazelin surilgan ingichka simning bir qismini benzin yoki etil spirti quyilgan brusokga botiriladi. Ultratovush generatorini qo’shib, vazelin bo’laklarining simdan qanday ajraladiganini kuzatadi, u kam vaqttan keyin tozalanadi.

Tozalashning ultratovush metodining eng oddiy muhim qo’llanishlarinining biri —energetikali qurilmalarda foydalanadigan qozonlarda qoq turishining oldindan xavfsizlantirish ekanligini o’quvchilarga aytish kerak.

Har qanday issiqlik va atom stansiyalarida qo’llaniladigan qozonlar ichida elektrostansiyalarning FIK-ni kamaytirib, issiqlik otkazgichni o’ta kamaytiradigan qoq turadi. Qazonni qoqdan tozalash uchun uni ma’lum vaqtga ishdan ajratishga to’g’ri keladi.

Agar suv ultratovushni qayta ishlashga tushiriladigan bo'lsa, unda qattiq qoqning o'rniga yaxshi yuviladigan qoldiq paydo bo’ladi. Qazonni tozalash uchun past chastotani ultratovush tebranishlarga generatsyalaydigan mos pribor qo’llaniladi.

Ultratovush to’lqinlarini chiqargich (magnitostruktsiyali vibrator) va unda tebranishlarni kuchaytiradigan katushka orqali vibrator kuchayadi.