O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

3-gidroksi, 2-metilpentanal

Bu reaksiya n marta davom etib, yuqori molekulali poliyen hosil bo’lishi mumkin. Agar α- uglerod atomida vodorod bo’lmasa, ya’ni karbonil bilan birikkan uglerod to’rtlamchi bo’lsa, aldollanish mumkin emas. Shuning uchun ham trimetil sirka aldegid (CH₃)₃ C-CHO aldol hosil qilmaydi. Aldol kondensatlanish nukleofil mexanizmi bo’yicha amalga oshadi. U aslida kondensatlanish reaksiyasi bo’lmay, migratsion polimerlanishdir. Shunday bo’lsa ham reaksiya nomi “kondensatlanish” bo’lib qolgan.

Asl kondensatlanish reaksiyasi kroton kondensatlanishdir: aldol kondensatlanishga layoqatli aldegidlarga kuchli asos ta’sir ettirilganda yuqori molekulali birikma hosil bo’ladi.

Bunda, molekulalararo degidratlanish reaksiyasi borib, birinchi bosqichda to’yinmagan aldegid yoki keton hosil bo’ladi:

kroton aldegid



mezitiloksid, 4-metilpenten-3, 3-on-2

Mezitil oksid yangi aseton molekulasi bilan reaksiyaga kirishib di- to’yinmagan keton hosil qiladi:

foron

Reaksiya n- marta davom etib, nihoyasida polito’yinmagan keton hosil qilib, erimaydigan qatronga aylanadi. Shu singari aldegidlar bilan ketonlar ham o’zaro kondensatlanishi mumkin:

Aldegidlar shuningdek, uglevodorodlar, aminlar, nitrobirikmalar, kislotalar, murakkab efirlar va boshqa moddalar bilan ham kondensatlanish reaksiyasiga kirishadi.

Formaldegid kalsiy gidroksid ta’sirida aldol kondensatlanishga uchrab, shakarsimon polioksialdegidlar hosil qiladi:

12.