O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi j. R. Qulmuhamedov, K. M. Nazarov

Uglerod ikki oksidi (CO
2
) – rangsiz, issiz, havodan ham og‘ir 
gaz. Havodagi aralashmasi 20 – 25 % bo‘lganda asab tizimini ishdan 
chiqarishi bilan hayot uchun xavfli.
Uglevodorodlar (CH) 
– 
o‘zi zaharli bo‘lishidan tashqari, 
kukun va azon hosil qiladi. Bu esa, burun va ko‘zga ta’sir qiladi, 
o‘simliklarga zarar yetkazadi.

---

28
Qurum (C) 
– nafas yo‘llarini ifloslaydi, o‘pka kasalligini 
paydo qiladi. Konserogenlar tirik to‘qimalarga o‘tirib olib, zararli 
o‘smalarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Qo‘rg‘oshin (Pb) – atmosferadan odam organizmiga o‘tib, qon 
tarkibidagi gemoglobinni kamaytiradi va eritrotsitlarni yemiradi. 
Qo‘rg‘oshin bilan zaharlanish alomatlari: bosh og‘riydi, bosh aylanadi, 
tezda jahl chiqadi, tez charchash, uyquning yomonligi bilan seziladi. 
Ayniqsa, qo‘rg‘oshinning ta’siri yosh bolalar uchun katta. Qo‘rg‘oshin 
organizmdan chiqib ketmaydi. Yig‘ilaverib juda xavfli konsentratsiyani 
hosil qilishi mumkin. U organizmga havo yo‘li va teri orqali o‘tadi.
Dvigatellarni takomillashtirish, gaz yonilg‘ilarini qo‘llash – havoni 
ifloslantirishdan saqlashning hozirgi kundagi asosiy yo‘li hisoblanadi.
Bundan tashqari, ishlatilgan gazlar tarkibidagi zararli mod-
dalarni neytralizatsiya (zararsizlantirish) qilish, texnik xizmat ko‘r-
satish sifatini yaxshilash sohasida ham ishlar amalga oshirilmoqda. 
Zararli moddalarni atmosferaga chiqarish me’yorlari, karburatorli 
dvigatellar ishlab chiqaradigan gazlar tarkibidagi uglerod oksidi 
miqdori quyidagi jadvalda ko‘rsatilganidan oshmasligi kerak.
Karburatorli dvigatellar ishlab chiqargan gazlar tarkibidagi 
uglerod oksidi va uglevodorodlarning yo‘l qo‘yiladigan miqdori.
Tirsakli valning
aylanish soni