O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi j. R. Qulmuhamedov, K. M. Nazarov
Oldingi g‘ildiraklarni yetaklovchi avtomobillarning
Download 2.72 Mb. Pdf ko'rish
|
True
|
4.14. Oldingi g‘ildiraklarni yetaklovchi avtomobillarning
boshqarish xususiyatlari Avtomobilsozlik sanoatining rivojlanishi bilan avtomobillarning sifati, shu jumladan, ularning yo‘lda o‘zini tutish xususiyatlari o‘zga radi. Oldingi g‘ildiraklari yetakchi avtomobillarning yo‘l- da o‘zini tutishi orqa g‘ildiraklari yetakchi avtomobillardan tubdan farq qiladi, ayniqsa, sirpanchiq yo‘llarda. Shuning uchun haydov- chilar dan avtomobil boshqa rishning o‘zgacha usullarini qo‘llashni taqozo etadi. Bu oldingi g‘ildiraklarda tortish kuchining mavjudligi va avtomobil umumiy og‘irligining sezilarli qismi to‘g‘ri kelishi bilan bog‘liq, bunday xususiyatlar avtomobilning yetarli bo‘lmagan boshqaruvchanlik xususiyatining ancha oshishiga sabab bo‘ladi. Burovchi moment va vertikal yuk bilan yuklangan shina yonlama kuch ta’sirida toyishga yomon qarshilik ko‘rsatadi. To‘g‘ri yo‘lda harakatlanganda, hatto yo‘l sirpanchiq bo‘lganda ham, avtomobil yon tomonga surilmasdan harakatlanadi. Bunga yetak lovchi 53 g‘ildiraklarga qo‘yilgan burovchi moment va avtomobilning oldingi qismini dvigatel bilan yaxshi yuklanganligi sababchidir. To‘g‘ri yo‘ldan burilishga kirishdan oldin tezlikni ancha kamaytirish lozim. Burilishga kirgandan keyin tezlik kamaytirilsa, avtomobilning yon tomonga surilishi tezda oshib ketadi va uni rul chambaragini burish bilan to‘g‘rilab bo‘lmaydi. Gap shundaki, tezlikni kamaytirish uchun drossel zaslonkasini yopish amalda dvigatel orqali tormozlash demakdir. Bundan tashqa ri, avtomobil massasining qayta taqsimlanishi natijasida orqa g‘ildiraklar ning yuki kamayishi hisobidan ularning yon tomonga surilishi keskin oshib, avtomobilni vertikal o‘q atrofida aylantirishi mumkin. Shuning uchun haydovchi burilishga kirishdan oldin tezlikni kamaytirishi kerakligini unutmasligi zarur. Mabodo burilish paytida yon tomonga surilish vujudga kelganda, tezlikni kamaytirmasdan, surilish tomonga rul chambaragini burib, surilish ning oldini olish mumkin. Ikkinchi usulda avtomobil tezligini avvalgisidan biroz oshirilsa, oldingi g‘ildiraklar orqa g‘ildiraklarni «tortib», surilishdan olib chiqadi. Bunda rul chambaragini burishga ehtiyoj qolmaydi. Mabodo surilish juda katta bo‘lsa, tezlikni oshirish bilan birga surilish tomonga rul chambaragini burish kerak. Burilishda tezlikni oshirishda juda ehtiyot bo‘lish kerak, agar oldingi yetaklovchi g‘ildiraklarga qo‘yilgan tortish kuchi, g‘ildirakning yo‘l bilan tishlanish kuchidan oshsa, oldingi g‘ildirakning markazdan qochma kuch ta’sirida yonga surilishi boshlanadi, bunda avtomobil haydovchi bergan burilish yo‘nalishidan kattaroq trayektoriyada harakat qiladi. Haydovchining bunda rul chambaragini burib, yo‘nalishini to‘g‘rilashga urinishi natija bermaydi. Chunki g‘ildiraklar yo‘l bilan tishlashmaganligi sababli avtomobil yo‘nalishiga ta’sir eta olmaydi. G‘ildiraklar bilan yo‘l orasida tishlanish kuchini tiklash uchun drossel zaslonkasini biroz yopish kifoya. Yuqorida bayon etilganlarga asosan, oldingi g‘ildiraklarni yetaklovchi avtomobil haydov chisiga quyidagilarni tavsiya etish mumkin. Birinchidan, to‘g‘ri yo‘lda harakatlanganda avtomobil tezligini taxminiy emas, spidometr ko‘rsatishi bo‘yicha nazorat qilish, ikkinchidan, burilishga yaqinlashgan sari tezlikni shu darajada kamaytirish kerakki, toki zarurat bo‘lganda uni oshirish, g‘ildirak bilan yo‘l orasidagi tishlashish kuchidan tortish kuchini oshirmasin. Uchinchidan, yonlama surilish vujudga kelganda 54 drosselni yopmasdan harakat yo‘nalishini rul chambaragi yoki tortish kuchini oshirish bilan to‘g‘rilash. To‘rtinchidan, oldingi g‘ildirak yonga surilganda drossel zaslonkasi yoki rul chambaragi bilan keskin harakatlar qilmasdan, ko‘rib o‘tgan usullardan birini qo‘llang. Download 2.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|