O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

 

III. Internet saytlar 

1.

 

www. Lex.uz 

2.

 

www. Ziyonet.uz 

3.

 

www.metod.uz

 

4.

 

www.armat.uz

 

5.

 

www.pedagog.uz

 

6.

 

www.markaz.uz

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

290 

 

 

 

 

Jismoniy tarbiya 

 

Tuzuvchilar: 

 

T.S.Usmonxo‘jaev –  pedagogika fanlari doktori, professor 

 

S.N.Qurbonov –  O‘MKHT Markazi bosh mutaxassisi  

 

R.Salomov –  pedagogika fanlari doktori 

 

G.Sh.G‘iyosov – O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan murabbiy, 

                             sport ustasi 

 

X.K.Ataxanov –  2- Toshkent yuridik kolleji o‘qituvchisi 

 

 

 

Taqrizchilar: 

 

F.Kerimov – pedagogika fanlari doktori, professor 

Yu.Oripov – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

291 

 

 

Kirish 

 

Respublikamizda  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy,  ma’naviy  va  madaniy 

sohalarda  amalga  oshirilayotgan  islohotlar  ta’limni,  kadrlar  tayyorlash 

tizimini  tubdan  yangilash  va  rivojlantirishni  talab  etadi.  Shu  boisdan 

ta’lim tizimini zamon talablari darajasida va erishilgan tajribalar asosida 

rivojlantirish orqali yosh avlodni jamiyat hayotida faol ishtirok etadigan 

har  tomonlama  etuk  va  yuksak  ma’naviyatli  qilib  tarbiyalash 

davlatimizning eng ustivor yo‘nalishlaridan hisoblanadi. 

O‘zbekiston  Respublikasining  “Ta’lim  to‘g‘risida”gi  qonuni  va 

“Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”  mamlakatimizda  ta’limni 

rivojlantirish  va  yuqori  malakali  mutaxassislarni  tayyorlash  borasidagi 

islohotlarni amalga oshirishning nazariy va amaliy asosini tashkil qilib, 

kelgusida  ta’limni  yanada  rivojlantirishning  istiqbollarini  belgilovchi 

ahamiyatga  molik  hujjatlardir.  Ushbu  hujjatlarda  O‘zbekiston  kelajagi 

bo‘lgan  yoshlarni  jismonan  sog‘lom  qilib  voyaga  etkazishga,  mavjud 

istehdodni va iqtidorni namoyon etishlariga alohida ehtibor berilgan. 

O‘rta  maxsus,  kasb-hunar  ta’limi  tizimida  jismoniy  tarbiya  ta’limi 

quyidagi maqsad va vazifalarni amalga oshirishni talab qiladi.  

–  jismoniy  tarbiya  darslarida  javobgarlikni  his  qiladigan,  jamoatchi, 

irodali,  tartibli,  jamoat  ishlarida  faol  qatnashadigan  g‘oyaviy  chiniqqan  va 

ijtimoiy dunyoqarashga ega bo‘lgan yoshlarni tarbiyalash; 

–  o‘z faoliyatida kasb-hunarga oid jismoniy tayyorgarlik ko‘nikma va 

malakalarni shakllantirish; 

–  yuqori  ishchanlikni  ta’minlash,  sog‘liqni  saqlash  uchun  doimiy 

ravishda jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanish; 

–  harakat  faoliyati  hajmini  kengaytirish,  jismoniy  sifatlarini 

rivojlantirish va ruhiy qobiliyatlarini shakllantirish; 

–  hayotda kerakli mehnat faoliyatiga va mudofaa xizmatiga tayyorlash; 

–  jismoniy  va  ruhiy  tayyorgarlikni  uyg‘unlashtirgan  holda,  harakat 

madaniyatiga,  chiroyli  tana  tuzilishiga,  optimal  jismoniy  taraqqiyotga  va 

mustahkam sog‘liqqa bo‘lgan ehtiyojni shakllantirish; 

–  sog‘lom  turmush  tarzini  tashviqot  qilish,  xalq  an’analaridan 

foydalanish, ma’naviy-ma’rifiy qadriyatlarni shakllantirish; 

–  tanlangan  sport  turi  bo‘yicha  o‘z  mahoratini  muntazam 

takomillashtirish; 

–  kun  tartibida  faol  harakatda  bo‘lish,  jismoniy  tarbiya  va  sport 

to‘g‘risidagi  maxsus  bilimlarni  bilish,  ko‘nikma  va  malakalarini 

shakllantirishdan iborat.  

292 

 

Ta’lim tizimida akademik litsey va kasb-hunar kollejlari asosiy bo‘g‘in 

sifatida  muhim  o‘rin  tutadi.  Bu  o‘quv  muassasalarida  jismoniy  tarbiya, 

sport,  sog‘lomlashtirish  ishlarini  rivojlantirish,  ta’lim  olayotgan  o‘quvchi 

yoshlarining  sport  turlariga  qiziqishini  oshirish,  bilim,  ko‘nikma 

malakalarining  to‘laqonli  bajarilishini  ko‘zlab,  jismoniy  tarbiya  bo‘yicha 

davlat  ta’lim  standartlari  ishlab  chiqilgan  bo‘lib,  unda  yoshlar  egallashi 

lozim  bo‘lgan  bilim  ko‘nikma  va  malakalar  hamda  o‘quv  yuklamasiga 

qo‘yiladigan asosiy talablar belgilab berilgan.  

Jismoniy  tarbiya  davlat  standarti-standartli  ta’lim  majmuasi 

me’yorlari  va  talablari  hujjati  bo‘lib  hisoblanadi  hamda  ta’lim  tizimi 

islohoti  asosida  takomillashib  boradi.  Jismoniy  tarbiya  ta’lim  standarti 

uning funkstiyalari va tarkibi orqali ifodalaniladi. 

Jismoniy  tarbiya  ta’limi  standartining  asosiy  funkstiyalari  va 

talablari quyidagilardan iborat: 

1.

 

Jismoniy  tarbiya  ta’limi  vositalari  yordamida  o‘quvchilarning 

jismoniy  imkoniyatlarini  kuchaytirish  va  jismoniy  tarbiyaning 

ommaviyligini ta’minlash; 

2.

 

Jismoniy  tarbiya  ta’limi  mazmunining  uzviyligini  ta’minlash. 

Jismoniy  tarbiya  sohasida  bilimlarni  jahon  ta’lim  standarti  talablari 

darajasiga olib chiqish; 

3.

 

O‘rta maxsus kasb-hunar ta’lim tizimidagi o‘quv muassasalarida 

jismoniy  tarbiya  va  ta’limini  ijtimoiy  ishlab  chiqarish  asosida  amalga 

oshirish; 

4.

 

Jismoniy tarbiya ta’limini insonparvarlashtirish; 

5.

 

O‘MKHT  ning  barcha  bosqichlarda  va  yo‘nalishlarida  jismoniy 

tarbiya jarayonini nazorat qilish va boshqarish. 

 

Jismoniy  tarbiya  darslari  -  jismoniy  tarbiya  va  ta’limning  asosiy 

shakli  bo‘lib,  uning  miqdori  o‘quv  rejasida  haftasiga  4  soat  majburiy 

belgilanib, guruh o‘quvchilari 10-15 tadan ikkiga bo‘linib o‘tkaziladi. 

Darsdan tashqari paytlarda jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish: 

sport  turlari  bo‘yicha  sekstiyalari  va  qo‘shimcha  fakultativ 

mashg‘ulotlar o‘tkaziladi: 

(fakultativ  soatlar  asosan  guruhlarda  o‘qiyotgan  ojiz  o‘quvchilar 

uchun 

hamda 

sport 

turlari 

bilan 

shug‘ullanayotgan  iqtidorli 

o‘quvchilarni 

mahoratini 

yanada 

mustahkamlash 

maqsadida 

belgilanadi). 

Ommaviy  sport  va  jismoniy  sog‘lomlashtirish  tadbirlari:  sport 

bayramlari,  sport  turlari  bo‘yicha  va  milliy  harakatli  o‘yinlar, 

musobaqalar,  spartakiadalar,  “ALPOMISH”  va  “BARCHINOY” 

293 

 

majmuasidagi  tayyorgarlik  testlarni  bajarish  bilan  bajariladigan 

musobaqalar. 

Mustaqil  mashg‘ulotlar:  uy  vazifalarini  bajarish  shaklida,  darsda, 

o‘tkazilgan 

mashqlar 

texnikasini 

takrorlash, 

rivojlantiruvchi, 

yondoshtiruvchi,  imita’iaga  mashqlarni  bajarish,  bolalar  va  o‘smirlar 

sport maktablaridagi, mashg‘ulotlar, ekskursiya, sayohatlar, harakatli va 

ko‘ngilochar o‘yinlar va boshqalar. 

Jismoniy tarbiya fani bo‘yicha o‘quv jarayonida  quyidagi  hujjatlar 

zarur: 

1. Jismoniy tarbiya fani bo‘yicha o‘quv dasturi. 

2. Dars jadvali. 

3.  Guruhlar  bo‘yicha  o‘quv  soatlarining  I-II  yarim  yillikdagi 

taqsimoti. 

4. I-II yarim yillikda o‘quvchilardan qabul qilinadigan mezonlar. 

5. Guruhlar bilan o‘tkaziladigan dars ish rejasi, grafigi. 

6. Dars konspekti. 

7.  Guruhlarni  jismoniy  tayyorgarligidan  qabul  qilinadigan  ishchi 

jurnali. 

8.  Jismoniy  tomondan  kasalligi  bo‘yicha  tibbiy  vrach  ruxsati  bilan 

darsdan ozod qilingan o‘quvchilar to‘g‘risida direktorni buyrug‘i.  

 

Jismoniy tarbiya darsining amaliyotidan vaqtinchalik tibbiy 

shifokorlar orqali ozod etilgan o‘quvchilarga qo‘yiladigan talablar  

1. O‘zining sog‘ligini tekshirib turadigan kundalik daftar. 

2. O‘zining kasalligi to‘g‘risidagi referat yozib kelishi. 

3. Jismoniy tarbiyada o‘tkazilgan nazariy bilimlari to‘g‘risida yozib 

borgan konspekti. 

4. Jismoniy tarbiya kabinetini va sport stendlarini tashkil qilishda 

yordam berish. 

5. Ertalabki gimnastika kompleks mashqlarni ko‘rsata bilishi. 

6. Sport turlaridan birontasining elementlarini ko‘rsata bilishi. 

7. Sport turlarining birortasidan musobaqa paytida hakamlik qilishi. 

 

 

 

 

 

 

 

294 

 

 

 

 

Akademik litseylar uchun jismoniy tarbiya fani bo‘yicha  

o‘quv soatlarining taxminiy yillik taqsimoti 

 

№ 

 

Dastur 

bo‘limlari 

 

O‘quv 

davomida 

ajratilgan 

soatlar 

o‘quv bosqichlari 

 

 

1 bosqich  2 bosqich 

 

3 bosqich 

 

I.  Nazariy bilim asoslari 

Dars jarayonida 

II. 

 

Amaliyoti: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I.I 

 

Gimnastika 

 

48 

 

16 

 

16 

 

16 

 

1. 

 

Engil atletika 

 

72 

 

24 

 

24 

 

24 

 

2. 

 

Sport o‘yinlari 

(basketbol, voleybol, futbol, 

qo‘l to‘pi, badminton) 

 

120 

 

40 

 

40 

 

40 

 

3.  O‘zbek kurashi (o‘smirlar 

uchun) 

Raqs elementlari va ritmik 

gimnastika (qizlar uchun) 

78 

26 

26 

26 

4. 

 

Turizm (reja asosida) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5. 

 

Suzish 

36 

12 

 

12 

 

12 

 

6. 

 

Kross tayyorgarligi 

 

30 

 

10 

 

10 

 

10 

 

7.  Harakatli milliy o‘yinlar 

30 

10 

10 

10 

8. 

 

Tanlab olinadigan sport 

turi 

 

30 

 

10 

 

10 

 

10 

 

Jami 

 

444 

 

148 

 

148 

 

148 

 

295 

 

1-ilova 

Akademik litseylar uchun jismoniy tarbiya fani bo‘yicha I – bosqichlarda o‘tkaziladigan 

o‘quv soatlarining taxminiy yillik taqsimoti 

 

 

 № 

 

Dastur bo‘limlari 

 

Yillik 

soat 

rejasi 

 

I yarim yillik 

 

Jami 

soati 

 

II yarim yillik 

 

Jami 

soati 

 

IX 

X 

 

XI 

XII 

I 

 

II 

III 

IV 

V 

 

VI 

I. 

 

Nazariy bilim asoslari 

 

Dars jarayonida 

II 

 

Amaliyoti: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. 

 

Gimnastika 

 

16 

 

 

4 

4 

8 

4 

4 

 

 

 

 

8 

2. 

 

Engil atletika 

 

24 

4 

4 

2 

 

10 

 

 

2 

4 

4 

4 

14 

3. 

 

Sport o‘yinlari 

(basketbol, voleybol, futbol, 

qo‘l to‘pi, badminton) 

40 

4 

4 

6 

6 

20 

2 

2 

4 

4 

4 

4 

20 

4.  O‘zbek 

kurashi  (o‘smirlar 

uchun)  Raqs  elementlari  va 

ritmik 

gimnastika 

(qizlar 

uchun) 

26 

4 

4 

2 

2 

12 

4 

4 

4 

2 

 

 

14 

5. 

 

Turizm (reja asosida) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6. 

 

Suzish 

12 

 

 

2 

4 

6 

 

 

 

 

2 

4 

6 

7. 

 

Kross tayyorgarligi  

10 

4 

 

 

 

4 

 

 

4 

2 

 

 

6 

8. 

 

Harakatli o‘yinlar 

 

10 

 

4 

 

 

4 

 

 

 

2 

2 

2 

6 

9. 

 

Tanlab olinadigan sport turi 

 

10 

 

 

2 

2 

4 

2 

2 

2 

 

 

 

6 

 

 

Jami:  

 

148 

 

16 

16 

18 

18 

68 

12 

12 

16 

14 

12 

14 

80 

296 

 

 2-ilova 

Akademik litseylar uchun jismoniy tarbiya fani bo‘yicha II- bosqichlarda o‘kaziladigan 

o‘quv soatlarining taxminiy yillik taqsimoti 

 

№ 

Dastur bo‘limlari 

Yillik 

soat 

rejasi 

 

I-yarim yillik 

 

Jami 

soati 

II-yarim yillik 

 

Jami 

soati 

IX 

X 

XI  XII 

I 

II 

III  IV 

V 

VI 

I. 

 

Nazariy bilim asoslari 

 

II. 

 

Amaliyoti: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. 

 

Gimnastika 

 

16 

 

 

4 

4 

8 

4 

4 

 

 

 

 

8 

2. 

 

Engil atletika 

 

24 

4 

4 

2 

 

10 

 

 

2 

4 

4 

4 

14 

3. 

 

Sport 

o‘yinlari 

(basketbol, 

voleybol,  futbol,  qo‘l  to‘pi, 

badminton) 

40 

 

 

 

4 

6 

6 

6 

22 

2 

2 

2 

4 

4 

4 

18 

4 

 

O‘zbek 

kurashi 

(o‘smirlar 

uchun)  Raqs  elementlari  va 

ritmik 

gimnastika 

(qizlar 

uchun) 

26 

4 

4 

2 

2 

12 

4 

4 

4 

2 

 

 

14 

5. 

 

Turizm (reja asosida) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6. 

 

Suzish 

12 

 

 

2 

4 

6 

 

 

 

 

2 

4 

6 

7. 

 

Kross tayyorgarligi 

 

10 

 

 

4 

 

4 

 

 

4 

2 

 

 

6 

8. 

 

Harakatli o‘yinlar 

 

10 

 

4 

 

 

4 

 

 

 

2 

2 

2 

6 

9. 

 

Tanlab olinadigan sport turi 

10 

2 

 

 

2 

4 

2 

2 

2 

 

 

 

6 

 

 

Jami  

 

148 

 

14  18  20  18 

70 

12  12  14  14  12  14 

78 

297 

 

 3-ilova 

Akademik litseylar uchun jismoniy tarbiya fani bo‘yicha III – bosqichlarda o‘tkaziladigan 

o‘quv soatlarining taxminiy yillik taqsimoti 

 

№ 

 

 

Dastur bo‘limlari 

 

Yillik soat 

rejasi 

 

I-yarim yillik 

 

Jami 

soati 

 

II-yarim yillik 

 

IX 

 

X 

 

XI 

 

XII 

 

I 

 

II 

 

III 

 

IV 

 

V 

 

VI 

 

Jami soati 

I. 

 

Nazariy bilim asoslari 

 

Dars jarayonida 

 

II. 

 

Amaliyoti: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. 

 

Gimnastika 

 

16 

 

 

4 

4 

8 

4 

4 

 

 

 

 

8 

 

2. 

 

Engil atletika 

 

24 

4 

4 

2 

 

10 

 

 

2 

4 

4 

4 

14 

 

3. 

 

Sport o‘yinlari 

(basketbol, voleybol, futbol, qo‘l 

to‘pi, badminton) 

40 

6 

6 

6 

6 

24 

4 

4 

4 

2 

2 

 

16 

 

4  O‘zbek kurashi (o‘smirlar uchun)  

Raqs elementlari va ritmik 

gimnastika (qizlar uchun) 

26 

4 

4 

4 

4 

16 

2 

2 

2 

2 

2 

 

10 

 

5. 

 

Turizm (reja asosida) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6. 

 

Suzish 

12 

 

 

2 

4 

6 

 

 

 

 

2 

4 

6 

 

7. 

 

Krosstayyorgarligi 

 

10 

 

 

4 

 

4 

 

 

4 

2 

 

 

6 

 

8. 

 

Harakatli o‘yinlar 

 

10 

2 

2 

 

 

4 

 

 

 

2 

2 

2 

6 

 

9. 

 

Tanlab olinadigan sport turi 

10 

2 

2 

 

2 

6 

2 

2 

 

 

 

 

4 

 

 

 

Jami  

 

148 

 

18  18  22  20 

78 

12  12  12  12  12  10 

70 

 

298