O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o’zbekiston milliy Universiteti Iqtisodiyot fakulteti


Download 232.54 Kb.
bet1/6
Sana16.11.2021
Hajmi232.54 Kb.
#175241
  1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Naqd pul aylanmasi mazmuni va harakteri




O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI

O’zbekiston milliy Universiteti

Iqtisodiyot fakulteti kadrlar yo’nalishi sirtqi bakalavr


MUSTQIL ISH
Mavzu : Naqd pul aylanmasi mazmuni va harakteri

Bajardi : ___________________

Qabul qildi :_________________

Mavzu :

Naqd pul aylanmasi mazmuni va harakteri



  1. Pul aylanmasining mohiyati

  2. Pul aylanmasi tarkibi

  3. Naqd pul aylanmasini tashkil etish


Pul aylanmasining mohiyati
Naqd pul va naqd pulsiz shaklida hisob – kitoblarni amalga oshirish pul
aylanmasini tashkil etadi.
Naqd pul aylanmasi – bu qog‘oz pullar va tanga pullar vositasida amalga
oshirilib, naqd pullar harakati jarayonida namoyon bo‘ladi. Naqd pul aylanmasi
asosan jismoniy shaxslar va yuridik shaxslar o‘rtasida vujudga keladigan
ayirboshlash munosabatlarini amalga oshirishga xizmat qiladi.
Naqd pulsiz aylanmalar – bu kredit muassasalarida ochilgan hisobraqamlar
yordamida pullarni hisobdan hisobga ko‘chirish orqali amalga oshiriladi.
Pul doimiy ravishda “harakatda” bo‘ladi, bu harakat davomida juda ko‘plab
tovar va xizmatlarni sotish va sotib olish jarayonida bevosita ishtirok etib, sotuvchi
va sotib oluvchilarga xizmat qiladi. Xususan, pul o‘z harakati jarayonida bozordagi
talab va taklifdan kelib chiqqan holda tovarlar va xizmatlar bahosini belgilaydi, bu
pulning qiymat o‘lchovi, muomala vositasi va to‘lov vositasi funksiyalari orqali
amalga oshiriladi.
Pul vaqtinchalik hisob – kitoblar va aylanmalarda ishtirok etmagan vaqtda
jamg‘arma vositasi funksiyasini bajarish orqali, o‘zining sohibiga qo‘shimcha
daromad keltirdi va real iqtisodiyotda muhim rol o‘ynaydi.
Pul aylanmasi tarkibida naqd yoki naqdsiz hisob – kitoblar bilan amalga
oshirilayotgan to‘lovlar hajmining yuqori yoki pastligiga pulning barqarorligi,
milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligi va boshqa qator omillar ta’sir qiladi.
Pulning aylanmasi mohiyatini yanayam chuqurroq aniqlash uchun uning
ob’ekti va sub’ektlariga e’tibor berish maqsadga muvofiq. Pul aylanmasi
sub’ektlari sifatida davlat va davlat muassasalari, Markaziy bank, kredit va moliya
muassasalari, mamlakat rezidenti va norezedentlari, korxona va tashkilotlarni
keltirish mumkin. Uning ob’ekti esa tovar va tovarsiz operatsiyalar jarayonida
vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar, ya’ni aylanmalar hisoblanadi.
Pul aylanmasi sub’ektlari o‘rtasida amalga oshiriladigan iqtisodiy
munosabatlar naqd va naqd pulsiz ko‘rinishida amalga oshiriladi. Xorijiy
mamlakatlar iqtisodiy adabiyotdarida pul aylanmasi deyarli o‘rganilmaydi. Buning
asosiy sabablaridan biri, balki mazkur mamlakatlar bank muassasalarida hisob –
kitoblarni amalga oshirishda pul aylanmasi naqd va naqd pulsiz ko‘rinishi shakllari
o‘rtasida farq mavjud emasligi bo‘lishi mumkin. Haqiqatda ham rivojlangan va
ayrim rivojlanayotgan mamlakatlar banklarida naqd va naqdsiz pul hisob –
kitoblarni amalga oshirish o‘rtasida farq mavjud emas.
SHu bilan birga, MDH mamlakatlari iqtisodiy adabiyotlarining deyarli
barchasida “pul aylanmasi” va “to‘lov aylanmasi” alohida – alohida o‘rganiladi.
Ularni bir – biridan farqlashda asosiy etibor hisob – kitoblarni amalga oshirishda
naqd pulni ishtirok etishi yoki etmasligiga qaratiladi. Pul aylanmasida bevosita
naqd pullar to‘lovlarni amalga oshirishda ishtirok etadi. Keyingi yillarda hisob –
kitoblarni amalga oshirishda plastik kartochkalar, hisob – kitob cheklarni joriy
etilishi pul aylanmasi tarkibida naqd pulli hisob – kitoblar ulushining sezilarli
darajada pasayib ketishiga sabab bo‘lmoqda. Xususan, AQSH, G‘arbiy Evropa
mamlakatlari va YAponiyada pul aylanmalarining ulushi 1 – 1,5 foizni tashkil
etadi.
Quyidagi rasmda pul aylanmasining tarkibiy tuzilishi va uning o‘zaro
bog‘liqligini tavsiflovchi holatlar keltirilgan.

Download 232.54 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling