O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o’zbekiston milliy Universiteti Iqtisodiyot fakulteti

Kassadagi naqd pullar qoldig‘ining quyidagi limitlari belgilanadi:
doimiy naqd pul tushumiga ega va uni ish kunining oxirida bankka topshirishi
lozim bo‘lgan yuridik shaxslar uchun – keyingi ish kuni ertasiga normal ish
faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan miqdorda;
keyingi kunda topshirishi shart bo‘lgan yuridik shaxslar uchun
– o‘rtacha kunlik naqd pul tushumidan ortiq bo‘lmagan miqdorda;
tushumni har kuni topshirmaslik huquqiga ega bo‘lgan yuridik shaxslar uchun
– tushum summasi va uni topshirish bo‘yicha belgilangan muddatga bog‘liq bo‘lgan
miqdorda;
doimiy naqd pul tushumiga ega bo‘lmagan yuridik shaxslar uchun – o‘rtacha
kunlik naqd pul xarajati miqdorida (mehnat haqi to‘lovlari, vaqtinchalik ishga
layoqatsizlik bo‘yicha nafaqa, mukofot va stipendiya xarajatlaridan tashqari).
YUridik shaxslar o‘z kassalarida naqd pullarni belgilangan limitlardan
ortiqcha miqdorda faqat mehnatga haq to‘lash, ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha
nafaqalar, pensiya va stipendiyalar berish uchun, bankdan olingan kunni qo‘shib
hisoblagan holda, 3 ish kunidan ortiq bo‘lmagan muddat mobaynida (banklardan
uzoq masofada joylashgan yuridik shaxslar esa 5 ish kunigacha) saqlash huquqiga
ega. Bu muddat tugagach, ko‘zlangan maqsad uchun ishlatilmagan pullar bankka
qaytariladi va keyinchalik yuridik shaxslarga ularning birinchi talabi bilanoq o‘sha
maqsadlarga ishlatish uchun beriladi.
Pulning aylanishini tezlashtirish va bank kassalariga tushumlarning o‘z
vaqtida tushishi zaruratidan kelib chiqqan holda, banklar tomonidan har bir yuridik
shaxsga ularning rahbarlari bilan kelishilgan tarzda tushum topshirish vaqti va
tartibi belgilanadi.
Kassadagi naqd pul qoldiqlarining belgilangan limitlari, tushumni topshirish
tartibi va muddatlari banklar tomonidan har bir yuridik shaxsga yozma ravishda
ma’lum qilinadi.
Banklar yuridik shaxslarning pul tushumlarini o‘z vaqtida va to‘liq
topshirishlari bo‘yicha monitoring olib boradilar.
Naqd pullarni tijorat banklariga jo‘natish, qabul qilish, saqlash va samarali
foydalanish ustidan nazoratni tashkil etadi.
Markaziy bank tijorat banklarini naqd pulga bo‘lgan talabini qondirish
maqsadida kassa buyurtmalariga asosan ularga naqd pullarni jo‘natadi, ular
o‘rtasida naqd pullarning taqsimlanishi va maqsadli foydalanishi ustidan umumiy
monitoringni tashkil etadi.
Markaziy bank tijorat banklarining aylanma kassasiga naqd pullarni
saqlashning maksimal miqdorini o‘rnatadi. Unga tijorat banklarining aylanma
kassasidagi naqd pullar 10101 – «Aylanma kassadagi naqd pullar» hisobvarag‘ida
hisobga olib boriladi. O‘rnatilgan kassa limitidan ortgan naqd pullar tegishli 10102
– «Zaxiradagi naqd pullar» hisobvarag‘iga kirim qilinadi va Markaziy bankning
tegishli ruxsati bilan ishlatiladi. Markaziy bank ushbu hisobvaraqdagi kassa
limitidan ortiqcha mablag‘larni ishlatish bo‘yicha tijorat bankiga:
– tijorat bankiga foydalanishga ruxsat berishi haqida;
– boshqa tijorat bankiga jo‘natish haqida;
– Markaziy bankning Xisob – kassa markazining zaxira fondiga topshirish
haqida bo‘lishi mumkin.
Ta’kidlash lozimki, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Toshkent shahri va
viloyalarda tijorat banklarining aylanma kassasidagi naqd pullarni va kassa
limitidan ortiqcha mablag‘larni ishlatish va nazorat qilish ishlari Markaziy
bankning Hududiy bosh boshqarmalari orqali amalg