O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti sug’urta nazariyasi va amaliyoti

Aniqlash va baholash o‘zaro uzviy bog‘liq hisoblanadi va har doim ham 
ularni alohida mustaqil qismlarga ajratish imkoni bo‘lmaydi. Undan tashqari, 
riskni boshqarish jarayoni qarama-qarshi yo‘nalishda borishi ham mumkin: 
baholashdan aniqlashga, misol uchun, zarar ko‘rib bo‘lingadan keyin uning 
sabablarini aniqlashda. 
Riskka ta’sir etish usullarini tanlash bosqichida kelajakda ko‘rilishi 
mukin bo‘lgan zararlarni minimallashtirish rejalashtiriladi. Buning uchun uni 
kamaytirishning turli uslub va usullari qo‘llaniladi. Riskka ta’sir etish usullarini 
risk ob’yektining tahlili 
riskni aniqlash 
riskni baholash 
riskka ta’sir etish usullarini tanlash
qaror qabul qilish 
riskka ta’sir etish 
natijalarni nazorat qilish 
saqlash 
o‘tkazish 
pasaytirish 

---

62 
tanlash ularning samaradorligini solishtirish orqali, shu jumladan turli usullarning 
kompleks kombinatsiyalarini hisobga olgan holda amalga oshirilishi lozim 
Riskka bevosita ta’sir etish bosqichi to‘rtta asosiy uslublardan tashkil 
topadi: istisno qilish, pasaytirish, saqlash va riskni o‘tkazish (3-rasm).
Riskni istisno qilish deganda mazkur risk bilan bog‘liq bo‘lgan har qanday 
xatti-harakatlar va chora-tadbirlarni rad qilish tushuniladi. 
Riskni pasaytirish - ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlarni yoki noqulay 
holatlarni ro‘y berish ehtimolligini kamaytirishni bildiradi. Bu yo‘nalishda oldini 
olish tadbirlari amalga oshiriladi. Bunday tadbirlar deganda binolar va 
inshootlarlarning xavfsizlini kuchaytiruvchi turli xildagi choralar, nazorat va 
ogohlantiruvchi tizimlarni, yong‘inga qarshi qurilmalarni o‘rnatish, ekstrimal 
holatlarda harakatlanish bo‘yicha xodimlarni o‘qitish va sh.k. tushuniladi. 
3-rasm. Riskka ta’sir etish usullarining asosiy usullari