O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik

Omborxonalarning ventilyatsiya tizimi. Texnologiya jihatidan qaraganda bu — mahsulot saqlash uchun zarur rejimni vujudga keltiradigan muhim tizimdir. Omborxonalar ventilyatsiyasi tizimini tabiiy va majburiy ventilyatsiyalarga bo‗lish mumkin. Aktiv ventilyatsiyalash uning bir turidir.
Tabiiy ventilyatsiyada havo issiqlik kovensiyasi qonuni bo‗yicha harakatlanadi. U qiziganda kengayadi, siyraklashib yuqoriga ko‗tariladi, ayni vaqtda sovuqroq va qalinroq havo pastga tushadi. Natijada havoning tortilishi vujudga keladi. Havoning yurish tezligi nechog‗li zo‗raysa, omborxona ichidagi va tashqarisidagi haroratning tafovuti shu qadar oshadi. Bu tafovut ayniqsa kuz kezlari uncha katta bo‗lmaydi. Shu sababli tabiiy ventilyatsiyaning sovutish samaradorligi ham u qadar sezilmaydi. Sutkaning (tashqi haroratga nisbatan) qulay paytlarida lyuk orqali omborxonani shamollatishga to‗g‗ri keladi. Qishda esa, tashqarida harorot pasayganda, aksincha, mahsulotni sovuq urmasligi uchun ventilyatsiya trubalarining to‗siqlarini yopib havo ning yurishi to‗xtatiladi.
Majburiy ventilyatsiya. Bu holda elektr quvvati bilan aylanadigan ventilyatorlar vositasida havo omborxonaga haydaladi. Texnolog kiradigan havoning miqdorini to‗g‗rilab turish imkoniga ega bo‗ladi, ya‘ni mahsulot saqlash rejimini ma‘lum darajada boshqarib turadi. O‗rtacha va katta hajmli omborxonalarda majburiy ventilyatsiya tizimi quriladi, chunki bularda tabiiy shamollatish
bilangina mahsulot saqlash rejimini keragicha to‗g‗rilab turib bo‗lmaydi. Aksariyat xonaga havo haydash va havo sug‗urish trubalari vositasida majburiy ventilyatsiya hosil qilinadi.
Omborxonadagi havo butun pol bo‗yicha bab-baravar taqsimlangan yoriqchali yer osti kanallari orqali tarqaladi. Majburiy ventilyatsiyasi bo‗lgan omborxonadagi mahsulot idishlarga (yashiklar, konteynerlarga) solingan holda taxlanadi. Shu tariqa havo qadoqlangan mahsulotni yalab o‗taveradi. Bu holda uncha katta hajmda bo‗lmagan mahsulot taxlarining turli zonalaridagi harorat, namlik, havoning gaz tarkibida sezilarli darajada tafovut ro‗y bermaydi. Bundan omborxonaning afzalligi bor, albatta. U yashiklarga solib taxlab qo‗yilgan mahsulotni samarali sovutish va yuklash-tushurish ishlarini mexanizatsiyalash imkonini beradi.
Ammo, masalan, katta hajmda (g‗aram-g‗aram qilib) joylangan kartoshkaning qavatlari orasidan havo o‗tkazmagan holda qilingan majburiy ventilyatsiya yaxshi natija bermas ekan.