O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

Bahorgi issiqxonada yetishtirilgan mahsulotlar tannarxini 
kalkulyatsiyalash 
 
Ekin turlari 
Ko‘rsatkichlar 
Bodring Pomidor  Barra 
piyoz 
Ham-
masi 
yer maydoni, m
2 
1000 1100  1000 3100 
Vegetatsiya davri, kun 
120 
100 
42 
X 
Kvadrat-metr kunlar 
12000 
111000 
42000 
272000 
Bevosita xarajatlar (urug‘lik-
ko‘chat va h.) 
80000 58000 194000 
332000 
Bilvosita (taqsimlanadigan) 
xarajatlar 
- -  - 
4129500 
1kv.m tannarxi, so‘m 
- 
- 
- 
1332 

---

 
 
190
Xarajatlarning ekin turlariga 
taqsimlanishi 
1800000 1700000  629500  4129500 
Jami xarajat, so‘m 1880000 
1758000 
823500 
4461500 
Olingan mihsulot, kg 
1253 
976 
1830 
X 
1kg mahsulot tannarxi, so‘m 
1500 
1801 
450 
X 
 
Issiqxonalardan olingan mahsulotlar standart va nostandart 
mahsulotlarga ajratilib, kirim qilinadi. 
Nostandart mahsulotlar mavjud bo‘lganida xarajatlarni ushbu sifat 
guruhlari o‘rtasida (ularning tannarxini alohida hisoblash 
maqsadida)umum belgilangan tartibda, ya’ni mahsulotlarning bozor ba-
hosi bo‘yicha aniqlangan qiymatiga mutanosib amalga oshiriladi. 
Ta’kidlash joizki, qishgi issiqxonalarda yil oxiriga tugallanmagan ishlab 
chiqarish summalari qolishi mumkin. Bu holda uni aniqlash va shu bilan 
barcha xarajatlarni olingan mahsulotlar va yil oxiriga o‘stirishda 
mahsulotlar o‘rtasida taqsimlash zarurati vujudga keladi. Tugallanmagan 
ishlab chiqarishni baholash umum belgilangan tartibda amalga oshiri-
ladi, ya’ni vegetatsiya jurnali ma’lumotlariga muvofiq parvarishlanayot-
gan ekinlar bo‘yicha kvadrat-metr-kunlar soni va ekish Materiallari qi-
ymati hisob-kitob qilinadi. Shunga asosan tugallanmagan ishlab chiqar-
ishga taalluqli xarajatlar aniqlanadi. 
Sabzavot mahsulotlari yetishtirish uchun parniklardan foydalanil-
ganda issiqxonalardagi kabi, urug‘lik va ko‘chat Materiallari qiymati 
bevosita parvarishlanayotgan ekinlarga olib boriladi. Qolgan xarajatlar 
esa rom-kunlar soniga mutanosib taqsimlanadi. 
Rom-kunlar mazkur ekin turi uchun ishlatiladigan romlar sonini 
uning vegetatsiya davri (kunlar soni)ga ko‘paytirish yo‘li bilan aniqla-
nadi. Parniklarda yil davomida romooborotlar bo‘lishi mumkin. Shuning 
uchun amaldagi qoidalarda taqsimlanadigan xarajatlarni yil bo‘yicha 
umumiy yillik va siklli xarajatlar bo‘yicha ajratish ko‘zda tutilgan. 
Siklli xarajatlarga tuproq tashib keltirish, parniklarni bioyoqilg‘i 
bilan to‘ldirish va boshqa xarajatlar kiradi. Ular faqat ramooborot yet-
ishtirilgan mahsulotlarga tegishli bo‘ladi (odatda, 1 maygacha bo‘lgan 
davrda). Bu ko‘proq ko‘rsatilgan davrdan so‘ng tabiiy issiqlik yetarli da-
rajada bo‘lishi va keyingi romooborotlarda bioyoqilg‘idan foydalanishga 
zarurat yo‘qligi bilan izohlanadi. 

---

 
 
191
Yillik xarajatlar - bu tegishli ekinlarni parvarishlash bilan bog‘liq 
sarf-xarajatlar. Ular har qanday romooborotga bir xil me’yorda olib 
boriladi. 
Shunday qilib, parniklarda birinchi romooborotda sabzavot 
mahsulotlari yetishtirish bo‘yicha umumiy xarajatlar summasi bevosita, 
siklli va umumiy yillik xarajatlarga, keyingi romooborotlarda yetishtiril-
gan mahsulotlarga doir xarajatlar bevosita va umum yillik xarajatlarga 
bo‘linadi. Parnikda yetishtirilgan sabzavot mahsulotlari tannarxini 
hisoblash metodikasini fermer xo‘jaligi misolida ko‘rib chiqamiz (6.5-
jadval).