O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

Gazsimon holatda bo‘ladi 
(eruvchanligi noma’lum) 
Aluminiy* 
Qo‗rg‗oshin 
Natriy 
Mis 
Kumush 
Litiy 
Marganes 
Molibden** 
Vismut 
Magniy 
Nikel 
Volfram** 
Kalsiy 
Xrom* 
Bor 
Rux 
Kremniy* 
Kadmiy 
Surma* 
Uglerod* 
Qo‗rg‗oshin 
Titan* 
Oltingugurt* 
Seriy* 
Fosfor* 
Berilliy* 
Kislorod 
Qalay* 
Azot* 
Vanadiy 
Vodorod 
Sirkoniy* 
Mishyak* 
* Temir bilan kimyoviy birikma hosil qiladi. 
** Ancha yuqori temperaturalardagi to‗la aralashuvchanlik. 
Masalan, suyuq suyulmadagi titan, aluminiy va ba‘zi boshqa elementlar 
kislorod, azot, oltingugurt va boshqalar bilan o‗zaro ta‘sirlashadi. O‗zaro 
ta‘sirlashmaydigan elementlargina legirlovchi ta‘sir ko‗rsatishi mumkin. Shu 
sababli legirlangan po‗latlarni suyuqlantirib olishda suyuqlanmada sodir bo‗ladigan 
flzik- kimyoviy jarayonlarni termodinamik baholash ayniqsa muhimdir. 
Suyuqlanmaga ko‗pchilik legirlovchi qo‗shimchalar qotishmalar ko‗rinishida 
kiritiladi, buni issiqlik effektini hisobga olishda nazarda tutish lozim. Suyuqlanmaga 
ko‗p miqdorda kremniy yoki ferrosilitsiy kiritilganda suyuqlanma ancha issiqlik 
yo‗qotishiga qaramasdan (atrofdagi muhitga, futerovka orqali va h.k,), uning 
temperaturasi sezilarli darajada ortishini hisobga olish lozim. Legirlovchi 
qo‗shimchalarning yo‗qotilishi suyuqlantirish sharoitlariga bog‗liq. Po‗lat 
vakuumda suyuqlantirilganda elementlar oksidlanmaydi, lekin nisbatan oson 
bug‗lanadigan elementlar miqdori (marganes, qo‗rg‗oshin va rux kabi elementlar) 
kamayishi mumkin. Himoya inert gazi muhitida qayta suyuqlantirganda po‗latda 

---

277 
legirlovchi elementlarning asosiy qismi saqlanib qoladi, lekin ularning qandaydir 
miqdori bug‗lanish natijasida baribir yo‗qoladi.