O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Markazlashtirilmagan dastur (Dapp) - blokcheyn asosida qurilgan va 
avtonom ishlaydigan ochiq manbali markazlashmagan dasturlar va xizmatlar. 
Markazlashtirilmagan moliya (DeFi) - bu kripto-valyutalar bilan 
ta'minlangan depozitlarni ochish va kreditlar berish uchun birjalar va 
platformalarni o'z ichiga olgan markazlashtirilmagan xizmatlar sohasi. 
Mempool / xotira havzasi - ma'lum bir tugundan tasdiqlashni kutayotgan 
operatsiyalar ro'yxati. Bitim konchilarga etib borishdan oldin, tugunlar yordamida 
tarmoq bo'ylab tarqaladi. Basseynni tahlil qilib, tugun tranzaktsiyani tarmoq orqali 
ko'proq translyatsiya qilish-qilmaslikka qaror qiladi. Tarmoqda bir xil sonli 
tugunlar va basseynlar mavjud, ammo tugunlar joylashgan apparatdagi farqlar 
tufayli har bir basseynning holati o'ziga xosdir. 
MDC2 va MDC4 xesh-funktsiyalar – IBM kompaniyasi tomonidan 
foydalaniladigan bir tomonlama xesh-funktsiyalar bo‘lib, ular DES shifrlash 
algoritmiga asoslangan.
MD2, MD4, MD5 xesh-funktsiyalari – havfsizlik tizimlaridagi eng 
ommabop bo‘lgan xesh-funktsiyalar bo‘lib, uzunligi 16 bayt bo‘lgan daydjestlarni 
generatsiya qiladilar.
«Mayning» – bu kompyuter tizimlarining hisoblash quvvatlarini 
kriptovalyutaning tranzaktsiyalari zanjirini xosil qilish uchun ishlatilish 
jarayonidir. Kriptovalyutalarning emissiyasi xuddi shu mayning (kriptovalyuta 

---

173 
tangalarini qidirib toppish, qo‘lga kiritish) tamoili asosida amalga oshiriladi. 
Boshqacha qilib tushuntirganda, mayning (mayning) – shirlangan dasturiy kodni 
raqamlar varuatsiyasini tanlash yordamida topishga erishishdir. Mayning jarayoni 
blokcheynga kiritiladigan ma‘lumotlar bloki zanjirini hisoblab topishdir, 
deyishimiz ham mumkin. Tizimning barcha talablarga javob beradigan Yangi 
ma‘lumotlar blogini hisoblab topish va uni tashkil etgani uchun maining bilan 
shug‘ullanuvchi inson – mayner bir qancha kriptovalyutalar birligi ko‘rinishidagi 
mukofotlanuvni oladi. Ushbu kriptovalyuta esa o‘z navbatida, istalgan turdagi 
valyutaga (dollar, evro, iyen, von va boshqalarga) konvertatsiya qilinib olinishi 
mumkin. Shuni ham hisobga olish kerakki, har bir kriptovalyuta blogini hosil 
qilishga bir vaqtning o‘zida jahon miqyosida bir qancha maynerlar kurash olib 
boradilar. Komp‘yuteri eng tez va kuchli bo‘lgan maynergina bu kurashda yutib 
chiqadi va tegishli mukofitni qo‘lga kiritadi. Mayning jarayonini sodda xolda 
komp‘yuter tomonidan murakkab masalalarni hal qilish jarayoni deb tushuntirish 
ham mumkin. Har bir masalani yechganlik uchun mayner elektron pullarga 
ekvivalent bo‘lgan ma‘lumotlar paketini oladi. Ushbu bloklar asta sekin yig‘ilib, 
bir butun dasturiy kodga aylanadilar va ularning ma‘lum bir guruhi 
kriptovalyutaning ma‘lum bir birligini hosil qiladi.