O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Gullar mikroskopiyasi. Gulto‗plamidan, gul va gul bo‗laklaridan 
mikroprepart tayyorlash uchun tekshirilayotgan mahsulotni 2-3 daqiqa davomida 
suv yoki natriy ishqorining 1-2% li eritmasida qaynatilib, suvda yuviladi. Keyin 
gulni yoki gul bo‗lagini buyum oynachasidagi suv, glitserin yoki xloralgidrat 
eritmasiga joylashtirilib, preparal nina bilan tekislanadi va qoplagich oynacha bilan 
berkitib, qolgan havoni chiqarish uchun qisman qizdiriladi. Mikroskopda asosan 
tashqi preparatlar ko‗riladi. 
Gullari mikroskop ostida ko‗rilganda diagnostika uchun gultoji va 
kosachabarglarining ichki va tashqi tomonidagi epidermisi, gulo‗rni xo‗jayralari va 
o‗rama barglar, xar xil tuklar, oksalat kalьsiy kristallari, efir maylari saqlovchi 
bezlar, otalik changi va boshqalar asosiy belgi bo‗lib xizmat qiladi. 

---

130 
Gul kukunini mikroskop ostida ko‗rilganda kristall saqlovchi to‗qimalar, 
gultoji bargining epidermisi, ularning mexanik to‗qimlari, tuklari va otalik 
changining o‗lchami va shakli o‗ziga xos elgi hisoblanadi. 
Meva va urug„lar mikroskopiyasi. Meva urug‗larni mikroskop ostida 
tekshirish uchun ularni nam kamerada yumshatib, so‗ngra meva urug‗ning o‗rta 
qismidan ko‗ndalang kesim tayyorlanadi. 
Meva va urug‗ning umumiy ko‗rinishini o‗rganish uchun qalin kesim, unig 
tuzilishini mukammal o‗rganish uchun yupqa kesim tayyorlanadi. Mayda meva va 
urug‗lardan kesim tayyorlash uchun ularni parafin ichiga joylashtiriladi. Buning 
uchun 1-1,5 sm kattalikda kubik shaklida parafin tayyorlanadi va uning bir 
tomonining o‗rtasini qizdirilgan perparal ninasi eritib, hosil bo‗lgan chuqurlikka 
tekshirilayotgan meva urug‗ni tik yoki gorizontal holatda joylashtiriladi. 
 
4. Dorivor o„simliklar xom-ashyosini mikrokimyoviy taxlil qilish 
Dorivor o‗simlik mahsulotining haqiqiyligini aniqlashda gistokimyoviy 
raeksiyalar qo‗shimcha ma‘lumot beradi. Ulardan tashqari gistokimyoviy 
reaksiyalar yordamida kimyoviy moddalarning xujayra va to‗qimalarda to‗planish 
joylarini aniqlash mumkin. Bu esa o‗simlik mahsulotlarini ishlatishga oid amaliy 
masallarni hal qilishda ahamiyatlidir. 
Gistokimyoviy reaksiyalar juda kam miqdordagi moddalarni ham 
aniqlashga yordam berishi tufayli, bu ishni olib borilganda ehtiyotkorlikka va toza 
ishlashga amal kilish kerak. Gistokimyoviy reaksiyalar o‗ziga xos bo‗lgani uchun 
tekshirilayotgan ob‘ektdan shu reaksiyani beruvchi boshqa moddalar oldindan 
ajratib olingan bo‗ladi. 
Gistokimyoviy reaksiya uchun tayyorrlanayotgan kesim juda yupqa 
bo‗lishi shart emas, 2-3 xujayra qalinligida bo‗lishi kerak. 
YAna shuni qayd etish kerakki, kam miqdorda aniqlanayotgan moddaga 
juda oz miqdorda reaktiv ta‘sir ettirish kerak. Gistokimyoviy reaksiyalarda 
ishlatiladigan ko‗p reaksiyalar tug‗un bo‗lmaganni uchun ular yangi tayyorlanishi 
va alohida saqlanishi lozim. 
Gistokimyoviy reaksiyalar xo‗l va maxsus usul bilan saqlangan o‗simlik 
kesimida olib boraladi. Agar reaksiya natijasida biror moddaning to‗planish joyini 
emas, faqat uning borligini aniqlash kerak bo‗lsa, u holda reaksiya maydalangan 
quruq o‗simlikda (qirindi, kukun) olib boriladi va reaksiyani mikrokimyoviy 
reaksiya deb ataladi. 
Reaktivning xarakteri va ta‘siri etish vaqtiga qarab reaksiyasi buyum 
oynachasida, soat oynasida yoki byuksda olib boriladi. Uning natijasida mikroskop 
ostida oldin kichik, keyin katta ob‘ektivda ko‗riladi. Ko‗pgina gistokimyoviy 
reaksiyalarni tezlikda olib borish va kuzatish lozim bo‗ladi, aks holda o‗simlik 
to‗qimalari reaktiv tasirida parchalanib ketishi mumkin.