O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarkand davlat arxitektura qurilish instituti

Nazorat uchun savollar. 
1. YOg‘och materiallar qanday guruhlarga ajratiladi, ularning o‘lchamlari qanday bo‘ladi? 
2. Fanera qanday va qaysi materiallardan tayyorlanadi? 
3. YO
G
‘
OCH 
va plastmassa materiallarning qanday fizik va mexanik xossalari mavjud? 
4. YO
G
‘
OCH 
va plastmassa materiallar tarkibidagi kamchilik va nuqsonlarni qanday bartaraf 
qilish mumkin? 
5. Antiperen va antiseptiklar nima maqsadda qo‘llaniladi? 

---

q
5-maruza
: YOg‘och va plastmassa qurilmalarini chegaraviy 
holatlar bo‘yicha hisoblash. 
YOg‘och qurilmalar Qurilish me’yoriy qoidalari QMQ 2.03.08-98 «YOg‘och 
konstruksiyalari»ga asosan ikki chegaraviy holatlar bo‘yicha hisoblanadi. 
CHegaraviy holat bu shunday holatki, qurilmalar bu holatga etganda ularga 
qo‘yilgan talablarni qonoatlantirmay qoladi va ularni keyinchalik ishlatilishi 
mumkin bo‘lmay qoladi. Bu holatga keltiruvchi sabab, tashqi yuk va ichki 
kuchlanishlardir. 
Birinchi guruh-chegaraviy holati qurilmalarning yuk ko‘tarish qobiliyatini 
yo‘qotishi va keyinchalik ishlatilishi mumkin bo‘lmasligidir. Birinchi guruh - 
chegaraviy holatida qurilmalar hisobiy yuklarga hisoblanadi. Bu holat quril- 
malarning turg‘unligini yo‘qotishi, yiqilishi va ag‘darilishi ko‘rinishida namayon 
bo‘ladi. 
Mustahkamlikli sharti qo‘yidagi ko‘rinishda bo‘ladi. 
,   R
c
, R
ch
, R
e
, R
yo 
(5.1) 
bu urda  va  – normal va urunma kuchlanishlar; R
c
, R
ch
, R
e
, R
yo 
mos ravishda 
yog‘ochning siqilish, cho‘zilish, egilish va yorilishga bo‘lgan qarshiliklari. 
Demak, qurilmalarning kesim yuzasidagi normal va urinma kuchlanish material 
uchun normada berilgan hisobiy qarshilikdan kichik yoki teng bo‘lishi kerak. 
Ikkinchi guruh chegara holatida normativ yukdan paydo bo‘ladigan 
deformatsiya va ko‘chish qurilma uchun berilgan normadagi qiymatdan kichik 
yoki teng bo‘lishi kerak. Bu shart qo‘yidagicha ifodalanadi. 
f  [f]; 
f
 
 f 
(5.2) 
 
l 
 l 
bu erda l – ravoq oralig‘i; f – nisbiy egilish. 
Demak, salqilikning ravoq oralig‘iga nisbati qurilmalarda turlicha bo‘ladi. 
Masalan, sarrovlar uchun 1/200, to‘sinlar uchun 1/300 panjaralar uchun esa 1/300 
ga tengdir.