O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti xalqaro turizm va turizm servisi kafedrasi Usmanova Z. I. Turizm marketingi

Marketing bo‘limi rahbari
Marketing tadqiqotlari bo‘yicha mutaxassis		Turmahsulotni yaratish bo‘yicha mutaxassis		Sotish bo‘yicha menejer		Marketing kommmunika- Siyalari bo‘yicha menejer

10.7. Turistik korxonadagi marketing xizmatining vazifali tashkil etilishi.
Har bir turfirmaning yakka xususiyatlariga ko‘ra (korxonaning katta –kichikligi va marketing u yoki bu vazifasining bajaradigan roliga) bog‘liq holda 1.7. rasmda keltirilgan tuzilish o‘zgarishi mumkin.
2.Marketing xizmatining mahsulot tashkiloti turistik mahsulotlarning (10.8. rasm) alohida turlarini tavsiya etishiga katta e’tibor beradi. Turistik mahsulotning har bir turi (mahsulot guruhi) bo‘yicha bu mahsulot marketing vazifalarini bajaruvchi xodimlar bo‘linmasidan boshqaradigan o‘z rahbari bor, ya’ni mahsulot tashkiloti vazifasini almashtirmaydi, faqat boshqarishning qo‘shimcha darajasi bo‘lib xizmat qiladi.

				«A» turmahsulotni marketing tadqiqotini bajaruvchi mutaxassis
		«A» turmahsulot Marketingini boshqaruvchisi		«A» turmahsulotni Yaratish bo‘yicha mutaxassis
				«A» turmahsulotni Sotish bo‘yicha menejer
Marketing bo‘limi rahbari
				Marketing kommunikatsiyalari bo‘yicha menejer
		«B» turmahsulotni marketingini boshqaruvchisi		………. ………. ………. ……….
		«V» turmahsulot Marketingini boshqaruvchisi		………. ………. ………. ……….

10.8. Mahsulot tamoyillasiga ko‘ra marketing xizmatining tashkiloti
Marketing xizmatining bunday tashkiloti kompaniya xilma – xil mahsulot chiqaradigan va maxsus xizmatni tashkillashtirishni talab qiluvchi haridorlarning har xil guruhlarga qaratilgan vaziyatlarda maqsadga siljishini nazorat qilishga imkoni yo‘q bo‘ladi.
Aniq tovar marketingi oxirgi yillarda katta ahamiyatga ega bo‘lib qolmoqda, chunki rivojlangan bozor mamlakatlarda tovarning tabaqalanishi raqobat kurashida asosiy omillardan biri bo‘lib qolmoqda.

				«A» turmahsulotni marketing tadqiqotini bajaruvchi mutaxassis
		«A» mintaqasida marketing boshqaruvchisi		«A» turmahsulotni yaratuvchi mutaxassis
				«A» turmahsulotni sotish bo‘yicha menejer
Marketing bo‘limi rahbari
				Marketing kommunikatsiyalari bo‘yicha menejer
		«B» mintaqasida marketingini boshqaruvchisi		………. ………. ………. ……….
		«V» mintaqada marketingini boshqaruvchisi		………. ………. ………. ……….

10.9. Turistik korxonada marketing xizmatining mintaqaviy tashkiloti.
Marketing xizmatining mintaqaviy tashkiloti tarqalgan savdo tarmoqlariga ega bo‘lgan yirik turoperatorlar tomonidan qo‘llaniladi. Ular bajaradigan vazifasi doirasiga ko‘ra mustaqil bo‘ladilar va alohida milliy yoki mintaqaviy bozorlarda ish olib boradilar (10.9. rasm). Bunday tashkilot har bir aniq mintaqada tovar nomenklaturasi uncha yuqori bo‘lmagan, haridorlar o‘rtasida esa tafovutlar kuchli bo‘lganda, samarali hisoblanadi. Korxonaning marketing bo‘limi tarkibida barcha menejerlar geografik mintaqalar bo‘yicha taqsimlangan bo‘ladi. Bunday holat mintaqada bo‘lgan vaziyatni aniq kurishga imkon beradi.
Mintaqaviy marketingdan butun dunyoda mashhur bo‘lgan qator kompaniyalar foydalaniladi. Yevropa lds kompaniyasining umumiy reklama buyudjetining yarmisi mintaqaviy farqlarni hisobga olgan holda taqsimlanadi: American Airlines aviakompaniyaning menejerlarga ma’lumki, Chikago va AQShning janubiy-g‘arbiy qismi aholisining talabi qishki oylarda muhim o‘zgarishlarga uchraydi.
4. Aniq segmentni hisobga olishni tasavvur qiladigan, haridorlarga qaratilgan marketing tashkiloti. Undan foydalanish uchun barcha haridorlarni xohishlari va xulqi bo‘yicha guruhlarga ajratish kerak. Bu tuzilish marketingni mahsulot belgisi bo‘yicha tashkil qilinishiga uxshaydi va huddi o‘sha modelning afzalliklari va kamchiliklarga ega bo‘ladi.
Barcha sharoitlar uchun muvofiq bo‘lgan ideal tashkiliy tuzilishni topish mumkin emas. Marketing xizmatining keltirilgan har bitta shakli o‘z afzalliklari va kamchiliklarga ega (10.2 jadval).
10.2. jadval
Marketing xizmati tashkiliy tuzilishning
kuchli va zaif tomonlari

Kuchli tomonlari	Zaif tomonlari
Funksional tashkiloti (vazifali)
Boshqaruv soddaligi: rejalashtirish va nazorat qilish markazlashtirish; Har bir xodim bajaradigan majburiyatlar tarkibining bir yoqlama bayoni; Kasbiy mahoratini oshiruvchi omili sifatida, marketologlarni bajaradigan vazifasiga ko‘ra ixtisoslashtirish; Ishtirokchilar o‘rtasida kurashi, ish samaradorligi o‘sishi rag‘bati sifatida	Mahsulot turlarini kengaytirish natijasida ish sifatining pasayishi Strategiyaning kuchsiz egiluvchanligi: Yangiliklarni jalb etish emas, balki joriy samaraga erishishga qaratilganligi; Firma faoliyatining noan’aviy turlarini va yo‘nalishlarni topish mexanizmining yo‘qligi; Funksional ishtirokchilar o‘rtasida raqobat, umumiy manfaat uchun emas, xususiy manfaat uchun kurash