O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti Ummtexnika fanlari va texnologialar kafedrasi

AMALIY MASHG’ULOT
10-Mavzu:Bir fazali zanjir aktiv va reaktiv energiyasini o’lchash

Transformatorning salt ishlash tajribasi po’latdagi quvvat isrofgarchiligi R_p ni va transformatorning transformasiya koeffisiyenti K ni aniqlash uchun utkaziladi. Bunda transformatorning birlamchi chulgami kismalari tarmoq kuchlanishiga ulanib, ikkilamchi chulgam kismalari esa ochik koldiriladi, ya’ni nagruzka ulanmaydi. Transformatorning transformasiya koeffisiyenti quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Bu yerda U₁- transformatorning birlamchi chulgamiga berilgan kuchlanish, v;
U₂₀ – transformator salt ishlaganda ikkilamchi chulgam kismalaridagi kuchlanish, v.
Po’lat uzakdagi quvvat istofgarchiligi birlamchi chulgamdagi vattmetrning ko’rsatishi bo’yicha aniqlanadi.
Transformatorning foydali ish koeffisiyenti kuchlanish tushuvi U va tashki harakteristikasi U₂ = f (I₂) ni olish uchun transformatorning nagruzka tajribasi utkaziladi. Transformatorga simli reostat yordamida nagruzka berilib, uning yordamida ikkilamchi chulgamdagi tok kuchi I₂ qiymati urnatiladi. I₂ ning qiymati avval quyidagi formula bilan hisoblab, topiladi:
Bu yerda - transformatorning nagruzka koeffisiyenti, u 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0 ga teng;
I_2n transformator ikkilamchi chulgamining pasportida ko’rsatilgan nominal tok, a.
Transformatorning foydali ish koeffisiyenti ikki usul bilan aniqlanadi:
a) anik usul
Bu yerda R₂ – transformatorning berayotgan quvvati (ikkilamchi chulgamga ulangan vattmetrning ko’rsatishi), vt.
R₁ – Transformator tarmoqda iste’mol kiladgan quvvati (birlamchi chulgamga ulangan vattmetrning ko’rsatishi), vt.
b) takribiy usul:
bu yerda R_2n – transformator ikkilamchi chulgamining pasportida ko’rsatilgan nominal quvvat, vt;
R_m transformatorning kiska tutashuv tajribasida vattmetrning ko’rsatishi bo’yicha aniqlanaligan misdagi kuvat isrofgarchiligi, vt.
R_m transformatorning salt ishlash tajribasida valttmetr ko’rsatishi bo’yicha aniqlanadigan po’lat uzakdagi quvvat isrofgarchiliklari, vt.
Ushbu tajriba ishida transformatorning nagruzkasi sifatida aktiv qarshilik (simli reostat) olngani uchun sos = 1ga teng, u holda f. i. k. formulasida
S_n = R_2n deyish mumkin. Transformatordagi kuchlanish tushuvi quyidagi ifodadan aniqlanadi:

Bu yerda U – prosentda hisoblangan kuchlanish tushuvi;
U₁ – transformatorning birlamchi chulgamidagi kuchlanish, v;
U₂ – transformatorning ikkilamchi chulgamidagi kuchlanish, v.
Transformatorning kiska tutashuv tajribasi, misdagi quvvat quvvat isrofgarchiligi R_m ni va kiska tutashuv kuchlanishi ye_k ni aniqlash uchun utkaziladi. Bu tajribani utkazish uchun transformatorning ikkilamchi chulgami ampermetr orkali kiska tutashtirilib, birlamchi chulgamga potensiometr P orkali shunday pasaytirilgan kuchlanish beriladiki, bunda uning birlamchi va ikkilamchi chulgamidan nominal tok utadi. Transformatorning kiska tutashuv kuchlanishi quyidagi formula bilan aniqlanadi. ye_k =
Bu yerda U_k transformatorning birlamchi chuogami berilgan pasaytirilgan kuchlanish, v.
U₁ⁿ – transformatorning pasportida ko’rsatilgan birlamchi chulgamning nominal kuchlanishi, v.