O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti kichik biznes va tadbirkorlik fanidan

Mahsulot sotish bozorini iqtisodiy baholash.

Bu qism biznes-rejada asosiy hieoblanadi. Bunda, ishbilarmon bozorning butun tuzilishi, tarmoqning rivojlaiishini aksezttirnshi egallamoqchi bo‘lgan bozor segmentini ajratish va raqobatchilar faoliyatini tafsiflash kerak. Bosh masala, - tadbirkorning bozordagi shasiy qissasi dinamik o‘sishini isbotlash. Buning uchun ishbilarmon quyidagilarni bilishi kerak:

• 
  kim uning mahsuloti aridori bo‘ladi;
  

• 
  u qancha tovar sotishi mumkin;
  
• 
  qanday qilib o‘z tovarini o‘tkazadi (to‘g‘idan to‘g‘ri aloqa, ekspert, diler, vositachi orqali, birja va broker orqali).
  

Asosiy muammo shundaa iboratki, ishbilarmon o‘z mahsulotini tovar bozorida sotish uchun quyidagilarni ko‘ra olishi kerak:

• mahsulotning kelgusidagi (3-5 yildagi) bozor potensiali;

• 
  raqobatchilarning mavjudligi va imkoniyatlari;
  
• 
  raqobatchi tovarlar bilan "ko‘rashish" usullari.
  

Tovarni kim-sotib oladi degan, savolga javob berish uchun, ishbilarmon bu bo‘limda bir necha bozor omillarini tekshiradi: shunday tovar qaerda va qancha sotilmoqda, mintaqada qancha shundan tovar bor, uni transport vositasida tashishga sotish imkoniyatlari qanday.

Alohida diqqat raqobatchilarga qratilishi kerak. Ishbilarmon o‘z raqobatchilarini qanchalik yashi o‘rganib chiqsa, shuncha kam atolarga yo‘l qo‘yadi, U kim shunaqa mahsulot chiqarmoaqa va qnday hajmda sotmoqda, nari qancha va sifati qanday, aridorlarning raqo6atchilardan tovar olishining o‘ziga os tomonlari haqida aborotga ega bo‘lishi kerak.

Bo‘limning bu qismi quyidagi ketma-ketlikda berilishi kerak:

1. 
   uddi shunday tovarni ishlab chiqaruvchi koronalar ro‘yati va ularning asosiy tavsifi;
   
2. 
   Ularning reklama faoliyati tavsiflari;
   

3. Asosyy afzalliklari: sifat va dizayn ko‘rsatkichlari, tovar haqida sotib oluvchilarning fikri.

Bu erda raqobatchilarning mhsulotlarii yashi sifatlarini, uning sifat ko‘rsatkichlariiing yomon tomonlarini ishbilarmon hisobga odishi va o‘z tovarlarida bunday kamchiliklarni bartaraf qilishi mumkinligini baholashi kerak. SHuiingdek, raqobatchilarda ish qanday borayotganiii bilish kerak, iqtisodiy ahvol yashimi, ko‘tarilish bormi, yoki, aksincha zarar ko‘rayaptimi? Qanday omillar hisobiga ularniig omadi kulib boqmoqda. Raqobatchilar haqida to‘liq aborot masalalarni muvaffaqiyatli echishda yordam beradi.

"Bozorga o‘z mahsulotini chiqarish foydalimi?".Agar "ha" bo‘lsa, unda qaysi segmentga, ya’ni qaysi sotib oluvchiga ishonish kerak? ,

Bozorning ijtimoiy, milliy, madaniy, iqlimiy, demografik va iqtisodiy omillari ishbilarmon uchuy qaysi aridorlar uning mahulotini olishi mumkinligini ajratib beradi. Masalan, aridorlarning katta qismi bu o‘rtacha ta’minlangan odamlar, xizmatchilar (nafaqao‘rlar), yoshlar (o‘rta yoshdagilar)| o‘qimishli kishilar (deqonlar) va 6oshqalardir. Bo‘limnnng oirgy qismida ishbilarmon istiqboldagi 3-5 yilga qisqacha bashorat berishi kerak. Uning fikri buyicha qancha hajmda mahsulot sotish mumkin? Bozorda raqobatchilar bilan qanday usullar yordamida ko‘rishi mumkin? Kelajakda mahsulot ishlab chiqarishning qaysi srategiyasini tanlaydi? uddi shu savollar, tushunarli tarzda, biznes rejaning keyingi bo‘limlarida ko‘rsatiladi.

Ishlab chiqarish jarayoni.

Katta firmaning biznes rejasida bu savolga alohida bo‘lim ajratiladi. Agar gan kichik yoki yaqinda tzilgan korona hqida borsa, unda bu savol alohida ishlab chiqilishi shart emas. Biznes rejada ishning faqat asosiy natijalari aks ettiriladi. YA’ni, ishlab chaqarishni tayyorlashdan tortib, to tenika avfsizliginn ta’minlash va ishlab chiqarish madaniyatigacha tushuntirish matni beriladi.

Ishbilarmon mahsulot ishlab chiqarish uchun qaysi materiallar kerak bo‘lishi, qaiday mashinada mahsulot ishlab chiqilishini oldindan rejalashtiradi. Ishlab chiqarish quvvati haqida tavsif beriladi, ishga tushish muddati ko‘rsatiladi. Moddiy tenika ta’minoti masalasi alohida ko‘rib chiqiladi, ya’ni qaerdan, kimdan, qanday materiallar sotib oliiadi? Qanday tashib keltariladi? va boshqalar. YOtkazib beruvchilarning mahsulot sifati va etkazib berish kafolatlari bayon qilinadi. Talil 2-3 yilga yoki kattaroh muddatga, 4-5 yilga beriladi.

Bu bo‘limniig juda muhim qismi ishlab chikarish harajatlarini hisoblashdir. Bu erda so‘z tenika avfsizligi va yongin avfsizligini maqsadga muvofiq, tashkil qilish uchun ketadigan qo‘shimcha arajatlar haqida ham boradi. Ko‘pincha firmalar rabarlari biznes rejada atrof muhitni muofaza qilishga etarlicha e’tibor bermaydilar. Bu asa anchagina mablag‘ talab qiladi. Natijada, firma biznes rejaga binoan ishni tashkil qilganidan so‘ng, "tasodifiy" arajatlar qilishga majbur bo‘ladn. Bu esa biznesning rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi. SHuning uchun , rejada unday arajatlarni ham hisobga olish zarur.