O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Dastlabki moddalar	Moddalarning kеrakli miqdori
Ortiqcha
Rеaktivning nomi va formulasi	Molеkulyar massasi	Spravochnikdan olingan konstantalar	Kontsеntratsiyasi	Кo`rsаtmadaberilgani			Tеnglamaga ko`ra mol	mol	%
				mol	gramm
					100 %	Bеrilgan kontsеnt ratsiya
CH3COOH
C2H5OH

Sintеz qilingan moddaning miqdori va konstantalari

Sintеz qilingan moddaning nomi va formulasi	Moddaning konstantalari		Moddaning miqdori
	Amalda topilgani Tqaynash	Adabiyotda bеrilgani Tqaynash	gr	Nazariyaga nisbatan %	Ko’rsatmadagiga nisbatan %

Sirка-butil эфir

O

SN₃SООN + n-S₄N₉ОNSN₃ — S —O- S₄N₉-n + N₂O

Rеакtiвlаr. 10 мl мuз sirкакislоtа, 15,4 мl ya-butil sпirt, sulьфаt кislоtа(А—1,84), nаtriйкаrbоnаt, каlьtsiйхlоrid (ёкi suвsiз nаtriй sulьфаt).

Tubi юмаlок 50—100 мl siғiмli коlbаgа 10 мl мuз sirкакislоtа, 15,4 мl ya-butil sпirt ва 1 мl коitsеntrlаngаn sulьфаt кislоtакuйilаdi. Коlbаgа iккi оғiзli фоrshtоss ўrnаtilаdi, ungа tомiзgiчвоrоnкава «lовushка» (suв uчun) оrкаli suоli sовitgiч ulаnаdi.Коlbақuмхаммомidакiзdirilаdi. Rеакtsiоn аrаlаshмакайnаshi кеrак. Аstа-sекin «lовushка»dа iккi қаtlамdаn ibоrаt suюкliкйigilаdi. Паstкiқаtlам (suвli) ўlчовli tsilindrgақuйilаdi, юкоrigi қаtlам (butil sпirt ва butilаtsеtаt аrаlаshмаsi) пiпеtкаbilаn yanа rеакtsiейкоlbаgакайtаrib sоlinаdi. Ажrаlib чiққаn suвning мiкdоri tеnglама buйiчахisоblаngаn suвмiқdоrigа (tахмinаn 3,5—4 sоаtdаn кейin) еtgаndа rеакtsiya niхоyasigаеtgаn bўlаdi. Rеакtsiоn аrаlаshма sовigаndаn кейin uni ажrаtgiчвоrоiкаgакuйib, suвхамdа nаtriйкаrbоnаtning 10 пrоtsеntli эritмаsi (lакмus buйiча nейtrаl мuхitgача) ва yanа suв bilаn ювilаdi. Sirкаbutil эфir каlьtsiйхlоrid ёкi қiзdirilgаn nаtriй sulьфаt bilаn қuritilаdiва dефlеgмаtоrli коlbаdахайdаlаdi. 123— 128?S dакайnайdigаn фrакtsiya йigilаdi. Sirкаbutil эфirning unuмi 13,5 g.

Sirкаbutil эфir (butilаtsеtаt) — rаngsiз suюкliк, эtаnвl ваэфir bilаn аrаlаshаdi, 25?S dа 100 g suвdа 0,5 g butilаtsеtаt эriйdi. Моlекulyar маssаsi 116,16; suюкlаnish tемпеrаturа-si — 76,8?S ; кайnаsh tемпеrаturаsi124— 126?S ; d ²⁰₄ 0,882.

Siфаt rеакtsiyasi. Gidrокsамli nамunа.

ETILBENZOAT SINTEZI (BENZOLETIL EFIR)


Reaktivlar:10 g benzol kislota, 33 ml absolyut etil spirt, sulfat kislota (d – 1,84 ), natriy karbonat, kalsiy xlorid.
Asboblar: tubi yumaloq kolba, qaytarma sovitgich, lakmus qog`oz, ajratgich voronka, Vyurs kolbasi, suvhammomi.
Ishni bajarish tartibi:

Tubi yumaloq 100ml sig`imli kolbaga 10 g benzol kislota, 33 ml absalyut etil spirt va 1 ml konsentrlangan sulfat kislota solinadi. Aralashma yaxshilab aralashtiriladi. Kolbaga xlor kalsili naycha kiygizilgan qaytarma sovitgich ulanadi. Kolba qaynab turgan suv hammomida 4 soat davomida doimo aralashtirib turgan holatda qizdiriladi. Keyin sovitgich pastga qiya qilib ulanadi va reaksiyaga kirishmay qolgan etil spirt haydaladi. Qoldiq sovitilib, unga 80 ml sovuq suv quyiladi va qattiq natriy karbonat bilan neyrtlanadi. Natriy karbonat kuchsiz ishqoriy muhit (lakmus bo`yicha ) hosil bo`lguncha oz – ozdan qo`shiladi. Aralashmaga natriy karbonat qo`shilganda reaksiyaga kirishmay qolgan benzol kislota tuzga aylanadi, ya’ni benzol kislotaning natriyli tuzi hosil bo`ladi. Bu tuz aralashma dietil efir bilan ekstraksiya qilinganda efirga o`tmaydi. Ikki fazali aralashma ajratgich voronkaga quyiladi va benzol etil efir 3 – 4 marta dietil efir bilan (15 ml dan ) ekstraksiya qilinadi. Efir so`rimlarini qo`shib kalsiy xlorid bilan quritiladi. Keyin eritma Vyurs kolbasiga quyiladi, dietil efir suv hammomida haydaladi. Kolbani quriguncha artib sovitgichni hova sovitgichiga aralashtirib benzol etil efir haydaladi. 210 – 214 C da qaynaydigan fraksiya yig`ib olinadi.

Benzoletil efirning unumi 11 g.

Benzol etil efirini vakumda haydash tavsiya etiladi.

Benzoletil efir ( etil benzoat, etilbenzoilkarboksilat ) – meva hidini eslatuvchi rangsiz suyuqlik, dietil efir bilan aralashadi. Etanol va xloformda eriydi, suvda deyarli erimaydi ( 100 gr suvda 0,08 gr eriydi ) Molekulyar massasi 150,18; suyuqlanish temperaturasi 34,6 C;

Qaynash temperaturasi =216, 6 ⁰C; d²⁰=1,047; n²⁰ =1,32.