O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

Shimoliy Afrika : Shimoliy Afrikaning deyarli hammas 
Sahroi Kabir plitasi ustida joylashgan. Relyefida plitalar va yassi tog'liklar assosiy 
o'rin tutadi. Errosion shakllar taraqqiy etgan regionning kattagina qismi subtropik va 
subekvatorial iqlim mintaqa joylashgan. Shuning uchun ham region 3 ta o'lkaga 
ajratilgan. 
Atlas o'lkasi : Bu o'lka materikning shimoliy g'arbiy g'ismlarini o'z ichiga 
oladi. Shimol va sharqda o'lkani O'rta dengiz, g'arbda atlantika okeani o'rab turadi. 
O'rta dengiz sohili bo'ylab balandligi 2000-2500 m. Bo'lgan burmali tog'lar
ko'tarilgan. O'lkaning g'arbidan Arrif tizmasi va sharqdagi Tel-atlas tog'lari shular
jumlasidandir. O'lkaning janubda Atlantika okeanidan shimoli-sharqda Baland atlas
tizmasi cho'zilgan. Saxroi Kabir atlasi Baland atlasning bevosita davomi bundan 
biroz janukbroqda Anti atlas tizmasi joylashgan. Atlantika okeani va o'rta dengiz 
sohillar uchun yozi quruq va issiq kishi yumshoq va sernam bo'lishi xarakteridir. 
Atlantika okeanidan keladigan g'arbiy shimollar bu yerga anchagina yog'in olib 
keladi va tog'larning g'arbiy,shimoliy yon bag'irlarida hamma sohillarida ko'proq
tushinishiga sabab bo'ladi. YOg'in g'arbda 800 mm dan, sharqqa esa 200-300 mm 
gacha o'zgarib boradi. Qishning o'rtacha harorati Q 12Q150 yozda Q 24Q270 gacha 
bo'ladi. Daryo tizimi yaxshi rivojlanmagan tuprog'i jigarrang. Bu yerda doimiy 
yashil chakalakzorlar pakana palma o'rmonlar keng tarqalgan. Hayvonot dunyosi 
Afrika va janubiy Yevropa turlariga boy. 
Sahroi Kabir. Afrikaning shimolida tropik cho'llar katta maydonini egallaydi. 
Bu landshaftlar Atlantika okeanidan Kizil dengizgacha Atlas tog'lari tutash va O'rta
dengiz sohilida Senegal daryosining Chad ko'li orqali Nil daryosi bo'yidagi Xartum
shahriga boradigan chiziqqacha bo'lgan maydonni egallaydi, maydoni 7 mln. km3
bo'lgan bu hudud umumiy nam bilan Sahroi Kabir deb nomlanadi. Bu yer yil bo'yi
esib turadigan quruq tuproq havo ta'sirida bo'ladi. Iqlimi keskin kontinental. Yillik
yogin miqdori 50 mm dan kam. Havo doimiy ravishda quruq va changlik bo'lib 
turadi. Havoning nisbiy namligi 25 % dan kam. O'lkada yoz oylarida issiq 30-500
qishda esa havo ancha salqin va turg'un antisiklon faoliyati ustun turadi. Tuproq 
qatlami yaxlid xolatda emas. O'lkada 1200 turdan ortiq o'simliklar mavjud. Bu 
o'simliklar asosan kserofit va efimerlardan iborat. Saxroi Kabir xayvonot dunyosi turi 
kam bo'lsada son jixatdan ko'p. Antilopalar tog' echkilari bor. 
Sudan o'lkasi : Bu o'lka deyarli butun materik bo'ylab garbdan sharqqa 
Atlantika okeanidan efiopiya tog'ligigacha keng palosa bo'ylab joylashgan. 
O'lkaning janubiy chegarasi Gveniya va Kamerun qirlarining shimoliy yon 
bag'irlaridan o'tadi, so'ngra Chad ko'li bilan Nil daryosining chap irmoqlari 
suvayirg'ichidan o'tadi. O'lka Relyefi hamma joyda bir hil bo'lib yer yuzasi tuzilishini 
ng asosiy hususiyati qalin cho'kindi jinslar bilan qoplangan. YOg'in miqdori
janubdan 2000 mm dan sharqda 1000 mm gacha o'zgarib boradi. O'lkada yillik
xarorat Q 20 
0
dan tushmaydi. Maksimal xarorat Q40 
0 
. O'lkaning markaziy ham 

---

72 
g'arbiy qismlarida daryo tizimi rivojlangan. Daryo vodiylarida o'simlik dunyosidan 
boshqalarni savanna o'simliklarini va parksimon xolatdagi o'rmonlarni uchratishimiz
mumkin. Chad ko'li qirgoqlarida qamishzorlar va satirus chakalakzorlarini
uchratishimiz mumkin. Bu yerda hayvonot dunyosi saqlanib qolgan. Cho'l bo'ylarida
fillar,karkidonlar uchraydi. Bulardan tashqari begimotlar,baliqlar,antilopatlar va 
hilma-hil qush turlari uchraydi.