O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI


TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

“SOLIQLAR VA SOLIQQA TORTISH” KAFEDRASI

JO’RAEV SHOXMUXAMMAD G’AYRAT O’G’LI


IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA KICHIK BIZNES SUB’EKTLARINI SOLIQQA TORTISHNI TAKOMILLASHTIRISH
BITIRUV MALAKAVIY ISHI

“HIMOYAGA RUXSAT ETILDI”

“Soliqlar va soliqqa tortish”

kafedrasi mudiri

i.f.d., professor Jo‘raev A.S. __________

“____” ________________2014 y.

Bitiruvchi: Jo’raev Shoxmuxammad G’ayrat o’g’li

____________

Ilmiy rahbar: dots. To’raev Sh. _____________

TOSHKENT - 2014

MUNDARIJA

						Betlar
	KIRISH............................................................................................					3
I BOB. IQTISODIYOTNIERKINLASHTIRISH						SHAROITIDA
	KICHIK	BIZNES		SUB’EKTLARINI		SOLIQQA
	TORTISHNING NAZARIY ASOSLARI.......................................					6-22
1.1.	Kichik	biznes	va	xususiy	tadbirkorlik	sub’ektlarining
	mohiyati.............................................................................................					6
1.2.	Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining milliy
	iqtisodiyotda tutgan o’rni			...................................................................		14
II BOB. KICHIK		BIZNES		SUB’EKTLARINING		MOLIYAVIY
	BARQARORLIGINI TA’MINLASHDA SOLIQ TIZIMINING
	ROLI VA UNING TAHLILI (QIBRAY TUMAN DSI
	MA’LUMOTLARI ASOSIDA)..........................................					............23-44
2.1.	Yagona	soliq	to’lovining soliq		tizimida tutgan o’rni va
	ahamiyati...........................................................................................					23
2.2.	Kichik biznes sub’ektlari uchun yagona soliq to’lovi elementlari
	tahlili.................................................................................................					27
2.3.	Kichik biznes sub’ektlari uchun yagona soliq to’lovini hisoblash va
	budjetga to’lash tartibi tahlili...........................................................					36
III BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA
	KICHIK BIZNES SUB’EKTLARINI SOLIQQA TORTISHNI
	TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI....................................					45-59
3.1.	Kichik biznes sub’ektlarini soliqqa tortishning xorijiy davlatlar
	tajribasi..............................................................................................					45
3.2.	Kichik biznes sub’ektlari uchun yagona soliq to’lovi orqali ularning
	faoliyatini		yanada	rag’batlantirish		mexanizmlarini
	takomillashtirish.................................................................................					50
	XULOSA...........................................................................................					60
	FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI.......................63
	ILOVALAR........................................................................................					70
				3

KIRISH


Mavzuning dolzarbligi. Mamlakat iqtisodiy hayotini erkinlashtirish yo’li bilan, istiqbolda tub iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish jarayonida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish ustuvor ahamiyatga ega. Bu esa, eng avvalo, respublikamizdagi mavjud iqtisodiy imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda, xo’jalik yuritishning barcha sohalarini rivojlantirish shart-sharoitlarini barpo etish va O’zbekistonning dunyo xo’jaligiga qo’shilishiga asoslangan ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini barpo etishdan iborat. Bunda kichik biznes hamda xususiy tadbikorlikni qo’llab-quvvatlash respublikaning iqtisodiy rivojlanishini tezlashtirishni ta’minlovchi omil sifatida qaraladi. Ushbu zaruriyat kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarishda nafaqat hal qiluvchi mavqe egallashi, ayni vaqtda uning aholi farovonligi va daromadlari ortishida, ishsizlik muammosini echishda ham muhim omilga aylanishiga erishmog’imiz lozim bo’lgan qat’iy belgilangan ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni amalga oshirishda, asosiy o’rin kichik biznes va xususiy tadbirkorlikga tegishli ekanligi bilan izohlanadi.

Bu borada davlatimiz rahbari I.A.Karimovning quyida bildirgan fikrlarini keltirib o’tish lozim: “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning roli va o’rni tobora mustahkamlanib borayotganining o’zi iqtisodiyotimizning tarkibida bo’layotgan ijobiy o’zgarishlardan dalolat beradi. Faqatgina o’tgan yilning o’zida yurtimizda 26 mingdan ziyod kichik biznes sub’ekti ish boshladi, ushbu sektorda faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarning umumiy soni yil oxiriga kelib 190 mingtaga etdi. Bugungi kunda mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotining qariyb 55,8 foizi ayni shu sohada ishlab chiqarilmoqda. Vaholanki, 2000-yilda bu ko’rsatkich 31 foizdan iborat edi.

Ayni paytda ishlab chiqarilayotgan jami sanoat mahsulotlarining 23 foizi, ko’rsatilayotgan bozor xizmatlarining deyarli barchasi, mahsulot eksportining 18 foizi, iqtisodiyot tarmoqlarida ish bilan band bo’lgan aholining 75 foizi kichik biznes ulushiga to’g’ri kelmoqda. Ana shu raqamlardan ko’rinib

4
turibdiki, kichik biznes shaklan kichik bo’lishiga qaramasdan, iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish, aholini ish bilan ta’minlash muammosini hal etish va xalqimiz farovonligini yuksaltirishda tobora katta rol o’ynamoqda¹”.

Soliqqa tortish tizimida olib borilayotgan iqtisodiy islohatlarning muhim yo’nalishlaridan biri bo’lib kichik biznes subektlarini moliyaviy barqarorligini ta’minlashda soliq tizimining rolini oshirish sanaladi. Biroq, bu borada hali muammolar mavjud. Shu sababli, yuqorida aytib o’tilgan holatlar mazkur soxada ilmiy izlanishlar olib borishni taqazo etmoqda. Bu esa bitiruv malakaviy ishi mavzusining dolzarbligini belgilaydi.