O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti «organik kimyo va og’ir organik sintez texnologiyasi»

 

---

 
 
 
4-rasm. Bug’latgich qurilmasi 
1-
se
parator, 2-yonish ka
me
rasi, 3
-tsi
rkul
yatsi
on quvir, 4-qopqoq, 5,6-tizzak, 7,8,9-
fla
netsi
lar 
20 

---

GLITSERIN IShLAB CHIQARISH JARAYONI
MODDIY BALANSI HISOBI 
Dastlabki ma’lumotlar: 
Qurilmaning yillik quvvati, t/y . . . . . . . . . . . . . . 
36000 
Temperatura, °C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
300-400 
Bosim, MPa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
0.12 
Unumdorligi, % . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 
Jarayonning asosiy reaksiyasi: 
Mc
3
н
6
=54 kg/mol 
M c
3
н
6
c
l
3
=160.5 kg/mol 
Mgl=105 kg/mol 
M
хлор
=71 kg/mol
1) Ish vaqtini hisoblash. 340 
.
 24 : 1 = 8160 soat 
2) Bir soatdagi glitserin miqdori 
36000 : 8160 
.
 1000 = 4411.8 kg/ soat 
3) Ishlab chiqarish unumdorligi bo‘lganda, bir soatda glitserin miqdori. 
4411.8
.
100 : 89 = 4957.0 kg/ soat 
Ishlab chiqarish unumdorligi 10 % bo‘lganda, bir soatda glitserin miqdori 
CH
2 
= CH – CH
3
CH
2
= CH – CH
2
Cl
CH
2
– CH – CH
2
Cl
Cl
Cl
CH
2
– CH – CH
2
OH
OH
OH
CH
2
= CH – C – H 
O
Cl
2
O
2
Na
OH
Cl
2
+H
2
O
CH
2
– CH – CH
2
Cl
OH
Cl
CH
2
– CH – CH
2
Cl
O
CH
2
= CH – CH
2
OH
H
2
O
2
NaOH + H
2
O
H
2
Cl
2
CH
2 
= CH – CH
3
CH
2
= CH – CH
2
Cl
CH
2
– CH – CH
2
Cl
Cl
Cl
CH
2
– CH – CH
2
OH
OH
OH
CH
2
= CH – C – H 
O
Cl
2
O
2
Na
OH
Cl
2
+H
2
O
CH
2
– CH – CH
2
Cl
OH
Cl
CH
2
– CH – CH
2
Cl
O
CH
2
= CH – CH
2
OH
H
2
O
2
NaOH + H
2
O
H
2
Cl
2
21 

---

4) 1-reaktsiya bo’yicha kirayotga propilen miqdorini aniqlash: 
42 
.
 4957.0 : 100 = 2181 kg / soat 
Kislorod miqdori: 
32 
.
 4957.0 : 100 = 1586 kg / soat 
Hosil bo’luvchi akrolien miqdori:
56 
.
 4957.0 : 100 = 2776 kg / soat 
Hosil bo’luvchi suv miqdori:
18 
.
 4957.0 : 100 = 892 kg / sutka 
qo’shimcha mahsulotlar: 
2 
.
 4957.0 : 100 = 99 kg / sutka 
5) 2-reaktsiya bo’yicha kirayotga akrolien miqdorini aniqlash: 
56 
.
 4957.0 : 100 = 2776 kg / sutka 
sof vodorod miqdori:
2 
.
 4957.0 : 100 = 99 kg / sutka 
Hosil bo’luvchi allil spirti miqdori:
58 
.
 4957.0 : 100 = 2875 kg / sutka 
6) 3-reaktsiya bo’yicha vodorod pereoksid miqdori:
34 
.
 4957.0 : 100 = 1685 kg / sutka 
7) Hosil bo’luvchi qo’shimcha mahsulotlar: 
3 
.
 4957.0 : 100 = 148.2 kg / sutka 
To’plagan ma’lumotlarimizni jadvalga kiritamiz:
Glitserin ishlab chiqarish jarayoni moddiy balansi 
jadval 
KIRISH 
CHIQISH 
Komponentlar 
Miqdori,
kg / 
soat
Komponentlar 
Miqdori, 
kg / 
soat
1-reaktsiya bo’yicha 
Propilen
2181
akrolien 
2776 
Kislorod 
1586
suv 
892 
22 

---

 
Qoshimchalar 
reaksiya 
mahsulotlari 
99 
2-reaktsiya bo’yicha 
Akrolien 
2776
 
Allil spirti 
2875 
Sof vodorod 
99
 
 
3-reaktsiya bo’yicha 
Allil spirti 
2875 
Glitserin
4411.8 
vodorod 
pere
oksid
1685
 
Qoshimchalar 
reaksiya 
mahsulotlari 
148.2 
Jami : 
14202 
Jami : 
14202 
23 

---

ISSIQLIK BALANSI 
Organik sintez sanoatidagi keng diapazonlarda amalga oshuvchi texnologik 
jarayonlar uchun xom ashyo dastlab qizdirilishi, kimyoviy reaktsiya turidan kelib 
chiqib issiqlik uzatilishi yoki yuttirilishi talab etiladi. Shundan kelib chiqib, issiqlik 
hisobining maqsadi, issiqlik tashuvchining oqimi hamda sarfini aniqlash va bu 
orqali qurilmadagi haroratni boshqarish imkoniyatiga ega bo’lishdan iborat deyish 
mumkin.
Qurilma issiqlik balansi tenglamasi umumiy holda quyidagicha bo’lishi
mumkin: 
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
Q
+
+
+
+
=
+
+
+
bunda Q
1
va Q
5
– xom ashyo va reaktsiya mahsulotlari bilan qurilmaga kiruvchi 
issiqlik oqimi; Q
2
va Q
6
– ekzotermik va endotermik reaktsiyalar issiqligi; Q
3
va 
Q
7
– ekzotermik va endotermik fazalar o’zgarishi issiqligi (kondensatsiya, 
kristallizatsiya, bug’latishi, suyuqlanish, erish va boshqalar); Q
4
va Q
8
– issiqlik 
tashuvchining qurilmaga kirishdagi va chiqishdagi issiqlik oqimi; Q
9
- atrof 
muhitga issiqlik yo’qolishi.
Ma’lumki oksidlash jarayoni yuqori xaroratlarda amalga oshiriladi. 
Issiqliklar oqimini xisoblashda oksidlash jarayoni turli zonalarga bo’lib 
o’rganiladi. Har bir bosqich xaroratni boshqarish va nazorat qilish uchun issiqlik 
balansini xisoblaymiz.