O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti «organik kimyo va og’ir organik sintez texnologiyasi»

Allil spirtini oksidlash bilan glitserin ishlab chiqarish 
Propilenni akroliengacha to’g’ridan-to’g’ri oksidlash, so’ngra hosil 
bo’luvchi allil spirtini gidrirlash va yana vodorod peroksid bilan oksidlash orqali 
glitserin olish texnologiyasi quyidagi 3-rasmda berilgan. 
Propilen fraktsyaisi ishlab chiqarish sexidan olinib 20 buferga beriladi, 
bundan kompressor yordamida 1-aralashtirgichga uzatiladi. Bunda suv bug’i blina 
arlashtriladi va 2-ta’sir qurilmasiga o’tkaziladi. Bu qurilmaga shuningdek kislorod 
ham yuboriladi.
Suv yordamida sovitiluvchi quvir tipidagi ta’sir qurilmasida – katalizator 
yuqori issiqlik o’tkazuvchi o’zakka yuttirilgan mis zakisi to’ldiriladi. Reaktorda 
boruvchi asosiy reaktsiya quyidagicha:
С
3
Н
6
+ O
2 
→ СН
2
=СН–СH=O + Н
2
O. 
Reaktsiya mahsulotlari 15-sovutgichda sovitiladi. Ta’sirlashmay qolgan 
propilen va inert gazlar 17-gaz separatorlarida ajratiladi va sirkulyatsion 
kompressor yordamida 1-smesitelga yuttirish liniyasi orqali yuboriladi. 
sirkulyatsion gazlarda inert gazlar to’planishini oldini olish maqsadida 
propilenning bir qismi atmochferaga chiqariladi. 
Suyuq faza 17-gaz separatoridan 21 yig’gichga beriladi va bundan markazga 
intiluvchi nasoslar yordamida 3-rektifikatsion kolonnaga uzatiladi. Bu kolonnaning 

---

kub qismidan oksidlashning qatronili (smollali) mahsulotlari ajratilib, sistemadan 
chiqindi sifatida chiqariladi. Kolonnadan chiquvchi akrolien bug’lari, 4-
deflegmatorda kondensatlanadi. Kondensatning bir qismi flegma bo’lib, kolonnaga 
qaytariladi.
Qolgan qismi esa 5-gaz separatori orqali o’tkazilib, bunda gaz qismi 
akrolienni ajratilgandan so’ng (sxemada ko’rsatilmagan) atimosferaga chiqarib 
yuboriladi. Akrolien 6-sovitgichda sovitiladi va 22 yig’gich sig’imida yig’iladi. 
Bu yig’ich sig’imidan dozalash nasosi yordamida akrolien 16 issiqlik 
almashtirgich va 7 gidrirlash reaktorlari orqlai o’tkaziladi. Bunga gaz vodorodi 
ham beriladi.
Bu reaktorda akrolien alli spirtiga quyidagi reaktsiya bo’yicha gidrilanadi: 
СН
2 
= СН – СH = O + Н
2
→ СН
2 
= СН – СН
2
ОН 
Gidrirlash reaktorida chiquvchi reaktsiya mahsulotlari, 16 
issiqlikalmashinish qurimasi orqali o’tkazilib, 18 gaz separatoriga yuboriladi. 
Asosan, ta’sirlashmagan vodorod saqlovchi gaz fazasi vodorod tozalash uchun 
o’tkazilib, so’ngra yana siklga qaytariladi.
Allil spirti 23-yig’gichda yig’iladi. Alil spirtini oksidlash 9- va 12-quvirli 
ta’sir qurilmalarida suyuq fazada olib boriladi. 23 yig’gich sig’imidan chiquvchi 
allil spirti 9-ta’sir qurimlasiga beriladi va bunga 8-mernik orqlai katalizator – 
natriy volframat eritmasi va 10-mernikdan vodorod peroksid eritmasi yuboriladi. 
Reaktsiya mahsuloti nasos yordamida 11-rasshiritel orqali 9-qurimaga, qolgan 
qismi esa 12 qurilmaga qaytrailadi hamda bu yerda reaktsion suyuqlikning 
sirkulyatsiyasi olib boriladi. 
Ta’sir qurimalarida glitserin hosil bio’ilishini quyidagi reakutsiya bilan 
ifodalash mumkin: 
СН
2 
= СН - СН
2
ОН + Н
2
O
2
→ СН
2
ОН – СНОН - СН
2
ОН 
Katalizatorni 
WO
3
reaktsion aralshamadan ajratish uchun 24-

---

ionalmashinuvchi smolalar bilan to’ldirilgan, uzluksiz regeneratsiya qilinuvchi fil-
trdan o’tkaziladi. Glitserinning suvli eritmasi 25 yig’gichdan 13-vakuum 
bug’latgich qurilmaga o’tkaziladi, vakuum 14-barometrik kondensator va vakuum 
nasos yordamida hosil qilinadi. Bug’latgich kolonnada hosil bo’lgan glitserin 26 
yig’ich sig’imiga tushadi va distillyatsiyaga yuboriladi. 13-bug’latgichni qizdirish 
19-bug’latgich (kipyatilnik) yordamida amalga oshiriladi.